Punto:
Dinle
Türkiye Enerji Politikalarında Yeni Bir Yaklaşım
MİLLİ ENERJİ STRATEJİ BELGESİ
1. GİRİŞ
Enerji, milyonlarca yıldan bu yana insanoğlunun yaşamını devam ettirmesinde temel kaynaklardan
birisi olmuştur. Günümüzde, ülkelerin gelişmesinde ve güçlenmesinde en önemli rolü
oynamaktadır.
18. yüzyılın ikinci yarısında başlayan ve "Sanayi Devrimi" olarak adlandırılan bilimsel ve
teknolojik gelişmelerin bir sonucu olarak karşımıza çıkan üretim sürecindeki hızlı makineleşme,
beraberinde artan enerji ihtiyacını da gündeme getirmiştir. Bugün kullandığımız enerjinin
büyük bir çoğunluğu petrol, kömür, doğalgaz, bitümlü şist gibi fosil yakıtlar ile yeni ve yenilenebilir
kaynaklardan elde edilmektedir. Kalkınmanın temelini teşkil eden enerji, insanlık
tarihinin ve geleceğinin adeta hayat damarı olmuştur. Bu bakımdan enerjiye verilen önem,
enerjinin hammaddesi, konumu ve geleceğine dair yaklaşımlar, enerji stratejisine bakış açısını
etkilemektedir.
Enerji, giderek artan ihtiyaç karşısında kaynakların sınırlı olması nedeniyle devletlerin adeta
dostluklarını ve düşmanlıklarını tayin eden son derece stratejik bir madde haline gelmiştir. Enerji
politikalarını (gelinen bu noktada); dış politika, ekonomi politikaları, sanayi politikaları
ve savunma politikalarından bağımsız düşünmek mümkün olmamakla birlikte, enerjiyi dikkate
almadan bu politikaları belirlemek imkansız hale gelmiştir.
Türkiye’nin enerji konusundaki temel yaklaşımını ve uygulayacağı politikaları ortaya koyan
‘’Milli Enerji Stratejisi’’, yedi ana stratejik amaç altında toplanmıştır. Her bir stratejik amaç
için somut hedefler de ortaya konulmuştur. Bu hedeflere ulaşmak için gerekli eylem, politika
ve strateji detayları ise raporda mevcuttur.
2. DÜNYA’DA VE TÜRKİYE’DE ENERJİNİN GENEL GÖRÜNÜMÜ
Dünyada nüfus artışı, sanayileşme ve şehirleşme ile birlikte, küreselleşme sonucu artan ticaret
ve üretim imkânlarına bağlı olarak, doğal kaynaklara ve enerjiye olan talep giderek artmaktadır.
Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre dünyada, 2035 yılına kadar enerji talebinin, özellikle
gelişmekte olan ülkelerden kaynaklanmak üzere, 2016 yılındaki yaklaşık 14 milyar ton
eşdeğer petrol (TEP) değerinden yıllık ortalama %1,2 artışla yaklaşık 18,6 milyar ton eşdeğer
petrol (TEP) olması beklenmektedir.
Günümüzdeki yaklaşık 14 milyar TEP olan dünya toplam birincil enerji tüketimi içerisinde;
OECD ülkelerinin %42,8 (5,6 milyar TEP) olan payının, 2035 yılında %32,2 oranına
düşeceği tahmin edilmektedir. Bazı kaynaklarda mevcut politikalara göre 2035 yılına kadar
enerji arzı altyapısı için öngörülen toplam yatırım yaklaşık 32,5 trilyon dolar olarak tahmin
edilmektedir. Bunun çoğunluğu yaklaşık 14 trilyon doları elektrik, 9,0 trilyon doları petrol,
8,0 trilyon doları gaz ve 1,5 trilyon dolarının ise kömür alanında gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Uluslararası Enerji Ajansı verilerine göre dünya birincil enerji tüketiminin yüzde olarak
kaynaklar bazında dağılımı; petrol %31, gaz %21, kömür %29, nükleer %5, hidrolik %2,
odun, çöp vb. %10, yenilenebilir ve diğerleri %1’dir. Petrolün yıllık ortalama %1,0 artışla
2035 yılında 5,094 milyar TEP, doğalgaz’ın yıllık ortalama % 2,3 artışla 2035 yılında 4,369
milyar TEP, kömürün ise yıllık ortalama %1,8 artışla 2035 yılında 5,435 milyar TEP değerine
ulaşması beklenmektedir.
Ülkemizin toplam birincil enerji arzı talep tahmininin ise 2023 yılında yıllık ortalama %2,48
artışla 157 milyonTEP değerine ulaşması beklenmektedir. Ülkemizin enerji kaynakları potansiyeli
ise Çizelge 1’de verilmiştir.
3. MES (MİLLİ ENERJİ STRATEJİSİ) VE STRATEJİK PLAN ESASLARI
3.1. STRATEJİK AMAÇLAR
Stratejik Amaç 1: Enerji arz güvenliğini sağlamak ve dışa bağımlılığı azaltmak için yerli
kaynaklarımızı değerlendirmek.
Stratejik Amaç 2: Elektrik üretiminde hidrolik, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının
payını artırmak ve nükleer santralları kompozisyona dahil etmek.
Stratejik Amaç 3: Bir enerji kaynağı olduğu anlayışı içerisinde, enerji tasarrufu ve verimliliğini
artırmak ve sektördeki faaliyetlerin çevre duyarlılığı ile yapılmasını sağlamak.
Stratejik Amaç 4: Rekabetçi piyasanın oluşumunu sağlamak ve tüketiciye ucuz enerji sunmak.
Stratejik Amaç 5: Yurt içi ve yurt dışında geliştirilecek uluslararası projeler ile ülkemizin
etkinliğini artırmak.
Stratejik Amaç 6: Sosyal devlet anlayışını gözeten etkin bir kamu yönetimini oluşturmak.
Stratejik Amaç 7: Yerli, yenilikçi ve bağımsız enerji teknolojilerini geliştirmek ve kullanımını
yaygınlaştırmak.
3.1.1. STRATEJİK AMAÇ 1
Enerji arz güvenliğini sağlamak ve dışa bağımlılığı azaltmak için yerli kaynaklarımızı değerlendirmek:
Stratejik Hedefler:
1. 2016 yılı sonunda enerji talebinin karşılanmasında %74.5 olan dışa bağımlılık oranı
2019 yılı sonuna kadar %60, 2023 yılında ise %50 seviyesine düşürülecektir.
2. Doğalgaz ithalatında 2019 yılına kadar, en fazla ithalat gerçekleştirdiğimiz ülke payını
öncelikle %45’in altına indirecek kaynak ülke çeşitliliği sağlanacaktır.
3. Yurtdışında rezerv işletim hakkı temini öncelikli olarak teşvik edilecektir.
4. Kara ve deniz alanlarında yerli ham petrol ve doğalgaz aramaları 2019 yılı sonuna kadar
2016 yılına oranla %200 artırılarak üretimin yükselmesi sağlanacaktır.
5. Üretim maliyeti doğalgaza göre çok daha uygun hale gelen ve arz güvenliğine sağlayacağı
katkılar nedeniyle; kömür yataklarında kömür tabakalarının arasında hapsedilmiş olarak
bulunan metan gazının ve şeyl tabakalarının içerdiği gazın ekonomiye kazandırılması
için çalışmalar 2019 yılında yapılacaktır. Yapılacak bu çalışmalar teşvik edilecek ve
ekonomik olabilecek yataklar hızla devreye alınacaktır.
6. Yerli kömür tercihinin etkinlikle değerlendirilmesine yönelik olarak TKİ Genel
Müdürlüğünün üretimi 2019 yılına kadar %30 oranında artırılacaktır.
7. Linyit üretimi 2023 yılına kadar, Afşin-Elbistan havzasında en az 5000 MW kurulu
güçte yapılacak santraller ve diğer santrallerin ünite artırımları ile 180 milyon ton/yıl
düzeyine çıkarılacaktır.
8. Zonguldak kömür havzasında üretim, yeni yapılandırma ve yeni teknolojiler kullanılarak
10 milyon ton/yıl’a çıkarılacak ve ilgili sektörlerin ihtiyacı karşılanarak ithal kömür
kullanımı 2016 yılına oranla %35 azaltılacaktır.
9. Pilot çapta kurulan kömür gazlaştırma tesisinin büyük kapasiteli olanları yapılması
sağlanacaktır. Tesisten elde edilecek sentez gazından, başta sıvı yakıtlar olmak üzere
metanol ve diğer kimyasallar üretilecektir.
10. Turba, Bitümler ve Asfaltit kaynaklarının devreye alınarak ekonomiye kazandırılması
sağlanacaktır.
11. TKİ Genel Müdürlüğünün, elektrik üretim amacıyla özel sektöre verilen ve toplam
500 milyon ton mevcut rezervi bulunan kömür sahalarının arz güvenliği ve yerli kaynak
kullanımı açısından 2018 yılına kadar devreye alınması sağlanacaktır.
12. Elektrik üretiminde ithal kaynak kullanımı 2018 yılına kadar 2002 yılındaki değerin altına çekilmesi sağlanacaktır.
13. Elektrik üretiminde doğalgaz kullanımı kademeli olarak 2023 yılına kadar %25’in
altına düşürülecektir.
14. 2016 yılı itibarı ile 2,1 milyar m3 olan mevcut doğalgaz depolama kapasitesinin,
2019 yılına kadar iki katına, 2023 yılına kadar üç katına çıkarılması sağlanacaktır.
15. Yerli kömür ve su potansiyelimiz başta olmak üzere yeni ve yenilenebilir enerji
kaynaklarımız optimum oranda kullanılarak ithal enerji kaynaklarına ödenen tutar
2019 yılına kadar %15, 2023 yılında ise %30 oranında azaltılacaktır.
3.1.2. STRATEJİK AMAÇ 2
Elektrik üretiminde hidrolik, yeni ve yenilenebilir enerji kaynaklarının payını artırmak ve
nükleer santralları kompozisyona dahil etmek:
Stratejik Hedefler:
1. Mevcut durumda 45000 MW olan ekonomik değerlendirilebilir hidrolik potansiyelimizin
2023 yılı itibariyle tamamına yakını (40500 MW) değerlendirilmiş olacak ve
potansiyel geliştirme çabaları artarak devam ettirilecektir. Diğer taraftan, çevre sorunu
ortaya çıkan ve/veya yargı kararları ile sorunlu duruma düşen küçük dereler üzerine
yapılacak hidroelektrik santrallerin fayda/maliyet analizi yapılarak durumları yeniden
değerlendirilecektir.
2. Yapımına başlanan ve başlanacak olan hidroelektrik santrallerin 2019 yılına kadar
tamamlanması için gerekli çalışmalar yapılacak, 2023 yılında yapılabilecek tüm santraller
tamamlanacaktır.
3. Sınırlarımızı aşan sularımız üzerine yapılacak yatırımların önündeki finansman ve siyasi
engellerin aşılmasına yönelik olarak ilgili kurumlarla işbirliği yapılması öncelikli olarak
değerlendirilecektir.
4. 2017 Mayıs itibarı ile 6009 MW olan rüzgar enerjisi kurulu gücünün, iletim alt yapısı
ve lisans sorunları ivedi olarak çözülerek verilecek teşvikler ile 2019 yılına kadar 12000
MW’a, 2023 yılına kadar ise 25000 MW’a çıkarılması sağlanacaktır.
5. Elektrik üretimine uygun jeotermal alanların özel sektöre açılması için Maden İşleri
Genel Müdürlüğü, MTA Genel Müdürlüğü ve İl Özel İdareleri arasında gereken koordinasyon
sağlanacak ve atıl halde bulunan kaynaklar 2018 yılına kadar harekete geçirilecektir.
6. 2017 Mayıs itibarı ile 851 MW olan jeotermal enerjisi kurulu gücünün, 2019 yılına
kadar 1500 MW’a çıkarılması ve jeotermal ile ekonomik ısıtmanın mümkün olduğu
yerlerde konut ısıtmasının jeotermal kaynak ile yapılması sağlanacaktır.
7. Güneş enerjisi uygulamalarına ilişkin alt yapı ve mevzuat çalışmaları ilgili tüm tarafların
görüşü alınarak hızla tamamlanıp uygulamaya konulacaktır. Güneş enerjisi santralleri,
elektrik üretim kompozisyonuna dahil edilecek ve kurulu gücün 2019 yılına kadar
4000 MW, 2023 yılında ise en az 10000 MW olması sağlanacaktır.
8. Güneş enerjisi santralleri yatırımlarının hızlandırılması için, arazilerin envanteri
yeniden değerlendirilerek iletim ve dağıtım bağlantı sistemleri önceden hazırlanacaktır.
9. Fotovoltaik piller ve yoğunlaştırmalı sistemlere yönelik yerli teknolojilerin üretimi
öncelikli olarak teşvik edilecektir.
10. Hidrojen enerjisinden yararlanmaya dönük faaliyetler etkinleştirilecektir.
11. Biyodizel ve biyoetanol’ün üretiminin artırılması ve kullanımının teşvik edilmesi için;
yürürlükte olan ÖTV ve uygulanan politikalar yeniden düzenlenecektir.
12. Her türlü biyoyakıtın değerlendirilmesi teşvik edilecek ve odun ile ısınmanın yaygın
olduğu ülkemizde ormanların kurtarılması için enerji ormanları uygulamalarına yönelik
tedbirler alınacaktır.
13. Yenilenebilir enerji kaynakları kullanımı, kaynak bazında fiyat farklılaştırılması
yoluyla teşvik edilecektir. Verilecek bu teşvik ve destekler, tesislerde kullanılacak yerli
katkı oranına göre değişiklik gösterebilecek ve böylece yerli enerji teknolojilerinin de
geliştirilmesine katkı sağlanacaktır.
14. İlk nükleer santral birinci ünite inşaatının tamamlanması, ikinci nükleer santralin
inşasının ise başlaması 2019 yılı sonuna kadar sağlanacaktır. İlk nükleer santralin tüm
üniteleri, ikinci santralin ise birinci ünitesi 2023 yılına kadar hizmete alınacak ve üçüncü
santralin inşaatına başlanacaktır. Nükleer santral teknolojilerinin yerlileştirilmesi
sağlanacak, bu kapsamda ikinci santralde büyük oranda üçüncü santralden itibaren
ise tamamen yerli teknolojiler kullanılacaktır. Nükleer santrallerden elektrik enerjisi
alımında rekabet ortamının sağlanması ve dünya standartlarında kabul edilebilir bir
fiyatın oluşması için ulusal ve uluslararası şirketlerin talepleri önemle dikkate alınarak
en uygun yatırım ortamı oluşturulacaktır.
3.1.3. STRATEJİK AMAÇ 3
Bir enerji kaynağı olduğu anlayışı içerisinde enerji tasarrufu ve verimliliğini artırmak ve sektördeki
faaliyetlerin çevre duyarlılığı ile yapılmasını sağlamak:
Stratejik Hedefler:
1. Sektörel bazda yürütülecek enerji verimliliği çalışmaları sonucunda, 2019 yılına kadar
birincil enerji yoğunluğunda 2016 yılına göre %20 azalma sağlanacaktır.
2. Termik santrallardaki çevrim kayıpları, Bakım-Onarım Yönetimi, atık ısı kullanım
yöntemleri ve kojenerasyon uygulamaları ve benzeri teknikler ile 2016 yılına göre 2019
yılı sonunda %40 oranında azaltılacaktır.
3. Tasarruflu lamba kullanımı yurt çapında kamu binalarında (1) ay içerisinde
tamamlanacaktır. Oluşacak rekabet sonucunda vatandaşlara tasarruflu lambanın en uygun
bedeller ile dağıtımı yapılacaktır.
4. Yalıtım uygulamaları ve güneş enerjisine uygun mimariye göre tasarlanmış konutlar
bina vergileri düşürülerek teşvik edilecektir.
5. “Enerji Yöneticisi” uzmanlık alanının yaygınlaştırılması, elemanların yetiştirilmesi
ve bu elemanların tesislerde çalıştırılmaları önemle takip edilecek, etkinleştirilerek yaygınlaştırılacaktır.
6. Elektrik sektöründe 2016 yılında %13 olan kayıp-kaçak oranının, 2019 yılına kadar
%10 seviyesine, 2023 yılında ise %7 seviyesine düşürülmesi sağlanacaktır.
7. Elektrik sektöründe tahakkuk edilen kaçak miktarı ile tahsil edilen kaçak elektrik
miktarı arasındaki son yıllarda sürekli düşen oranın, 2016 yılındaki oranına göre en az
%30 yükselmesi sağlanacaktır.
8. Özelleştirme işlemleri tamamlanarak devir edilen dağıtım bölgeleri ve özelleştirme
aşamasında olan dağıtım bölgelerinin kontrol ve denetimlerinde kayıp-kaçak başta olmak
üzere yaşanan sorunlar; Enerji İşleri Genel Müdürlüğü, Enerji Piyasası Düzenleme
Kurumu ve TEDAŞ Genel Müdürlüğü’nün koordinasyonu sağlanarak çözümlenecektir.
9. Önemli kömür sahalarına yıkama sistemleri ivedi olarak yerleştirilerek 2018 yılı sonuna
kadar kapasite %50 artırılacaktır.
10. Akışkan yatak ve/veya entegre gazlaştırma kombine çevrim teknolojisi dahil olmak
üzere diğer temiz yakma teknolojileri etkin kullanımı sağlanacaktır.
11. Santrallerin rehabilitasyonu ve temiz yanma teknolojileri kullanımı da dahil olmak
üzere gerekli önlemler alınarak, 2018 yılından sonra enerji sektöründen kaynaklı sera
gazı emisyon artış hızında azalma sağlanacaktır.
12. Sera gazlarının kontrolüne yönelik önlemler, ülkemizin sosyal ve ekonomik kalkınmasını
engellemeyecek şekilde uygulanacaktır.
3.1.4. STRATEJİK AMAÇ 4
Rekabetçi piyasanın oluşumunu sağlamak ve tüketiciye ucuz enerji sunmak:
Stratejik Hedefler:
1. 2018 yılına kadar elektrik enerjisi sektöründe rekabete dayalı piyasa yapısının
oluşturulması için gereken mevzuat düzenlemeleri yapılarak elektrik üretiminde verimsiz çalışan kamu ağırlığı azaltılacaktır.
2. Elektrik dağıtım sektöründeki özelleştirmeler, kamu yararı gözetilip uygun modeller ile
gözden geçirilerek tamamlanması sağlanacak, aksaklıklar giderilecektir.
3. EÜAŞ Genel Müdürlüğü’ne ait olan santrallerin özelleştirmelerinin öncelikli olarak
rehabilitasyon ihtiyacı olan santrallerden başlaması ve 2017 yılı sonuna kadar
tamamlanması sağlanacaktır.
4. Özelleştirme kapsam ve programına alınanlar dahil mevcut kamu elektrik üretim
santrallerinde yeni teknolojiler kullanılarak verimi yükseltmek ve üretim kapasitesini
artırmak için yapılan bakım, rehabilitasyon ve modernizasyon çalışmalarının özel sektör
işbirliği ile 2017 yılı sonuna kadar tamamlanması veya tamamlattırılması sağlanacaktır.
5. Yap-İşlet Devret Sözleşmelerinden kaynaklanan alım garantili elektrik üretiminin,
özellikle üretimde rekabeti engelleyici olması göz önünde bulundurularak toplam
üretim içindeki payının azaltılması yönünde, söz konusu santrallerin model yapılarının
değişikliği dahil gerekli işlemler tesis edilecektir.
6. Gerçekçi verilere dayanan elektrik enerjisi talep tahmininin etkin olarak uygulanması sağlanacaktır.
7. Elektrik fiyatları üzerindeki TRT payı kaldırılacaktır.
8. Verilen lisansların süresi içerisinde düzenlenerek devreye alınması ve arz güvenliğine
gereken katkıyı sağlaması temin edilecektir.
9. Enerji yatırımlarının gerçekleştirilmesinde alternatif finansman modelleri devreye
alınacak ve piyasa modellerinin uygulanmasında, enerji sektöründe günümüze kadar
gerçekleşen oluşumlar göz önünde bulundurulacaktır.
10. Arz-Talep dengesinin sağlanması amacıyla, yatırımların özel sektör tarafından yapılmasının mümkün olmaması halinde elektrik arzında açık oluşmaması için kamu ve/veya kamu-özel sektör işbirliği etkin olarak değerlendirilecektir.
11. Elektrik enerjisi alım-satım işlemlerinin rekabete açık ve şeffaf bir şekilde
gerçekleştirilmesi, takip ve kontrolü amacıyla piyasa dengeleme ve uzlaştırma sistemi
etkin olarak değerlendirilecektir.
12. 3096 (YİD) ve 4283 (Yİ) sayılı yasalar ile gerçekleştirilmiş projelerde tespit edilebilecek
hatalı ve eksik hesaplamaların yol açtığı kamu zararlarının tazmin edilebilmesi için girişimlere ivedilikle başlanacaktır.
13. Mevcut doğalgaz alım sözleşmeleri ikili ilişkiler ve sözleşme şartları çerçevesinde yeniden
gözden geçirilecek al ya da öde miktarları ve gaz alım fiyatlarının düşürülmesi için gereken
adımlar atılacaktır.
14. Kontrat devirlerinin yapılmasına devam edilecek ancak mevcut uygulamada görülen
yanlışlara son verilecek, BOTAŞ’ın imkanlarının belirli kişi veya gruplara imtiyaz
sağlamak üzere kullanılmasına izin verilmeyecektir.
15. Akaryakıt ürünlerinin vergilendirilmesinde uygulanan metot gelir kaybı olmaksızın
hızla yeniden düzenlenecek ve rafinerilerde üretilen benzinin yurt içinde tamamının
tüketilmesi sağlanacak ve böylece motorin ithalatı için ek döviz ödenmeyecektir.
16. Akaryakıt bayilerinin kar marjlarının, işletmelerin serbest piyasa şartlarında faaliyetlerini
sürdürebilmelerine imkan sağlayacak bir yapıya kavuşturulması sağlanacaktır.
17. Enerji KİT’lerinin elektrik ve doğalgaz satış fiyatlarını belirleyen Maliyet Bazlı
Fiyatlandırma Sistemi, Bakanlığın ve Enerji KİT’lerinin kötü yönetilmesinin sonuçlarını
kapatmak üzere değil, tüketicinin daha ucuz enerji kullanımını sağlayacak şekilde gerçekçi bir yaklaşımla uygulanacaktır.
3.1.5. STRATEJİK AMAÇ 5
Yurt içi ve yurt dışında geliştirilecek uluslararası projeler ile ülkemizin etkinliğini artırmak:
Stratejik Hedefler:
1. 2019 yılına kadar ülkemizin arz güvenliğinin sağlanması, bölgesel ve küresel etkinliğinin
artırılması yönünde, TANAP Projesi ve Türkmen Gazı Projesi başta olmak üzere gündemde
olan ve olabilecek projeler değerlendirilerek, ülke yararına yapılacak düzenlemelerle,
gerçekleştirilecektir.
2. Lisans sorunları ivedilikle çözülerek Ceyhan Bölgesi’nin, farklı kalite ve özelliklerdeki
ham petrolün uluslararası piyasalara sunulabildiği, rafineri, petrokimya tesisleri
ve LNG ihraç terminalinin bulunduğu entegre bir enerji merkezi haline getirilmesi
sağlanacaktır.
3. BTC kapsamında, Ceyhan’a gelen petrol miktarının, mevcut anlaşma maddelerinin
uygulanmasının takibi ve yapılacak yeni projelerin zamanında tamamlanmasıyla 2016
yılına göre en az iki katına çıkarılması 2019 yılına kadar sağlanacaktır.
4. TPAO Genel Müdürlüğü ve BOTAŞ Genel Müdürlüğü uluslararası piyasalarda daha
etkin konuma getirilecek ve bu alandaki Türk özel sektörünün de etkin olması için
gereken katkı sağlanacaktır.
5. Uluslararası boru hatlarının güvenliği hususunda alternatif politikalar geliştirilerek
yatırımcılar için cazibe alanı yaratılacaktır.
3.1.6. STRATEJİK AMAÇ 6
Sosyal devlet anlayışını gözeten etkin bir kamu yönetimini oluşturmak:
Stratejik Hedefler:
1. Başbakanlık sosyal yardımlaşma veri tabanına kayıtlı olan geliri olmayan ve alt gelir grubunda yer alan ihtiyaç sahibi ailelere ayda 120 kilovat-saat elektrik indirimli
olarak verilecek, bu rakamın üzerindeki kullanım serbest piyasada oluşan tarifeye göre
ücretlendirilecektir.
2. Gerçek ihtiyaç sahiplerine kömür yardımı ayrım yapılmaksızın verilecek ve verilen
kömürlerin alımında kamu zarar ettirilmeyecektir.
3. Elektrik üretim santrallerinin ve kaynaklarının kümelendiği bölgelerde, gereken mevzuat
düzenlemeleri yapılarak, elektrik fiyat tarifeleri çevresel etkiler dikkate alınarak
farklılaştırılacaktır.
4. Enerji KİT’lerinin borçları yeniden yapılandırılacak ve borç sarmalının oluşmaması
için gereken mevzuat düzenlemeleri yapılacak ve etkin yönetim önlemleri alınacaktır.
5. Kaynak bazında gerçekçi verilere dayanan, uzun dönemli ve öngörülebilir bütün
değişkenleri hesaba katan arz-talep öngörüleri yapılacak ve bu projeksiyonlar şeffaflık
içerisinde kamuoyu ile paylaşılacaktır.
6. Üniversiteler, araştırma ve sivil toplum kuruluşlarının katılımıyla enerji kaynakları için
ayrı ayrı strateji belgeleri hazırlanacaktır.
7. Kamu ve özel sektör katılımı ile oluşturulacak “Milli Enerji Platformu” 2018 yılında
etkin hale getirilecektir.
8. Enerji sektöründe ve ilgili kuruluşlarda kariyer ve liyakat esaslı bir düzenleme
gerçekleştirilecektir.
9. Uzmanlık yapısını desteklemek ve enerji alanında stratejik araştırmalar yapmak amacıyla
2017 yılı sonuna kadar “Enerji Enstitüleri” kurulması ve mevcutların da desteklenmesi
sağlanacaktır.
10. Doğalgaz, Elektrik, LPG ve Petrol Piyasası Kanunları, Petrol Kanunu, Maden Kanunu
ve Yenilenebilir Enerji Kaynakları hususunda ihtiyaç duyulan yasal ve kurumsal düzenlemelere
hız verilecektir.
11. 2017 yılı sonunda, enerji ve tabii kaynaklar alanlarında istatistik ve planlama alt
yapısının güçlendirilmesi çalışmaları tamamlanacaktır.
12. Enerji sektöründe mevzuata ve etik değerlere aykırı iş ve işlemlerin yapılması engellenecek
ve gereği yapılacaktır.
3.1.7. STRATEJİK AMAÇ 7
Yerli, yenilikçi ve bağımsız enerji teknolojilerini geliştirmek ve kullanımını yaygınlaştırmak:
Stratejik Hedefler:
1. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın bağlı, ilgili ve ilişkili kuruluşlarınca yürütülen
Ar-Ge yatırımlarının 2019 yılına kadar, 2016 yılı Ar-Ge yatırımlarına oranla %400
oranında artırılması sağlanacaktır.
2. 2018 yılında enerji kaynaklarının araştırılması ve geliştirilmesi için gerekli projeler
uygulamaya konulacak ve ilgili üniversite ve kurumlara önemli ölçüde mali destek
sağlanacaktır.
3. Enerji yatırımlarında makine-ekipman ve elektro mekanik teçhizat ve mühendislik
hizmetleri öncelikli olarak yurt içinden sağlanacak ve ithalat giderleri azaltılacaktır.
4. Yenilenebilir enerji alanında yerli teknolojilerin geliştirilmesi ve üretimi teşvik edilecektir.
Bu konuda uzmanlaşan kamu kurumu olan TEMSAN A.Ş. etkinleştirilecek ve özel
sektöründe bu alana yatırım yapması özendirilecektir.
5. Üniversite-sanayi ortak araştırma merkezleri ve teknoloji geliştirme bölgeleri
kurulacaktır.
6. Enerji tasarrufu ve temiz enerji kullanımına yönelik alternatif yakıt sistemli ulaşım
araçlarının üretimi ve kullanımı teşvik edilerek yaygınlaştırılmaları sağlanacaktır.
4. POLİTİKA VE STRATEJİLER
Milli Enerji Stratejisi çerçevesinde belirlenen yedi stratejik amaca ulaşmak ve yetmiş beş
hedefi gerçekleştirmek için izlenecek politika ve stratejiler aşağıda her bir stratejik amaç için
ayrı ayrı verilmiştir.
4.1. STRATEJİK AMAÇ 1 İÇİN
• Enerji güvenliği ile milli güvenlik ayrılmaz bir bütünlük içinde değerlendirilecektir.
• Ülkemizin sürdürülebilir kalkınmasını sağlamak için gereken enerji, zamanında, kesintisiz,
yeterli, çevreyle uyumlu ve düşük maliyetle temin edilecek ve enerji güvenliği için
sağlıklı bir talep gelişimi öngörülecektir.
• Toplam enerji tüketiminde; petrol ve doğalgaz’a bağımlılık azaltılarak yerli kömür, metan
gazı, hidrolik, yeni ve yenilenebilir kaynakların paylarının artırılması sağlanacaktır.
• Kömür, petrol ve doğal gaz arama ve üretim faaliyetlerine öncelik verilecek ve bu alanlarda
yatırım ortamının iyileştirilmesine ilişkin düzenlemeler yapılacaktır.
• Ekonomik olarak kullanılabilecek her ölçekteki kömür dahil tüm kaynaklar
değerlendirilecek ve buna uygun tesis kümelenmesi sağlanacaktır.
• Yurtdışında rezerv işletim hakkı temini bir politika olarak benimsenecek, bu hususta
kamu ve özel sektör kuruluşları teşvik edilerek gereken mevzuat düzenlemeleri ivedi
olarak yapılacaktır.
• Yeni düzenlenecek Petrol Kanununda; ülke ihtiyacı, milli menfaat ve ülkemiz petrol
ve doğalgaz kaynaklarının aranması ve üretilmesini teşvik edecek düzenlemeler
yapılacaktır.
• Doğalgaz sektöründe rekabete dayalı olarak işleyen piyasa yapısının oluşturulması için
gereken mevzuat düzenlemelerinin yapılması sağlanacaktır.
• Akaryakıt dağıtıcı ve istasyonlarının serbest piyasa şartlarında faaliyetlerini devam ettirmelerini
sağlayacak düzenlemelerin yapılması sağlanacaktır.
4.2. STRATEJİK AMAÇ 2 İÇİN
• EPDK tarafından lisans verilen projelerin sürelerinde tamamlanması için gereken önlemler
alınacaktır.
• Teknolojik gelişmelere bağlı olarak yenilenebilir enerji potansiyelinin kullanımına
öncelik verilecek ve planlamalar buna göre yapılacaktır.
• Hidrolik potansiyelin mümkün olan en üst düzeyde kullanımı için özel sektörün aktif
olarak katılımı öncelikli olarak sağlanacaktır.
• Hidroelektrik santrallere yapılacak yatırımlarda bilimsel çalışmalara ve kaynakların
ekonomik kullanımına özel önem verilecektir.
• Yenilenebilir kaynaklardan elektrik üretimi, ısıtma, soğutma ve ulaşımda
yararlanılmasının yanı sıra, bu alanda teknoloji geliştirme çalışmalarına da öncelik verilecektir.
• Jeotermal kaynakların ekonomiye gereken katkıyı sağlamaları için gereken çalışmalar ilgili
tüm tarafların görüşleri alınarak hızla yapılacak ve sıcak kayaların da etkin kullanımı
sağlanacaktır.
• Güneş ve diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından yararlanma konusunda teşvik edici
bir politika oluşturulacaktır.
• Nükleer enerjinin elektrik kompozisyonuna, teknoloji transferi ve uygun alım fiyatı
ile dahil edilmesine yönelik gereken mevzuat düzenlemeleri ivedi olarak sağlanacaktır.
• Hidrojen enerjisinden yararlanmaya yönelik olarak araştırma ve uygulama çalışmalarının
etkin olarak değerlendirilmesi sağlanacaktır.
4.3. STRATEJİK AMAÇ 3 İÇİN
• En temiz ve en ucuz enerjinin, tasarruf edilen enerji olduğu bilinci yerleştirilecek, enerji
verimliliğine ve enerji yoğunluğuna özel önem verilecektir.
• Sektörel enerji verimliliği çalışmaları desteklenecek, ulaşımda ve binalarda enerji
verimliliği başta olmak üzere gerekli mevzuat düzenlemeleri hızla yapılacaktır.
• Mevcut santralların rehabilitasyonları ve verimliliğinin arttırılması ve gerekli çevresel
önlemlerin alınması temin edilecektir.
• Verimlilikte artış sağlanması, maliyetlerin düşürülmesi ve çevresel etkilerin azaltılması
amacıyla mevcut enerji kaynakları ve kullanım teknolojilerinde iyileştirmeler
sağlanacaktır.
• Dış kaynaklı projelerde yerli makine ve ekipman kullanımı teşvik edilecek, teknoloji
transferi ile ortak ekipman ve malzeme üretimi öncelikle değerlendirilecektir.
• Sektörde yer alan kuruluşların ileriye dönük yatırım planlarının, elektromekanik sanayi yatırımcıları açısından, önceden açıklanabilmesi için gerekli ortam hazırlanacaktır.
• Elektrik iletim ve dağıtım sistemindeki kayıp ve kaçakların dünya ve OECD
standartlarına düşürülmesi için gereken tedbirler alınacaktır.
• Ulaşım sektöründe kullanılan yakıtların hava kirliliğine olan katkısını azaltacak tedbirlerin
alınması için gereken koordinasyon sağlanacaktır.
• Temiz kömür teknolojileri alanında, başta akışkan yatak teknolojisi olmak üzere çevre
ile uyumlu tüm teknolojiler teşvik edilerek, karbon emisyonlarının azaltılması için alternatif
kaynakların geliştirilmesi yönündeki araştırma çalışmaları desteklenecektir.
• Enerji ihtiyacı karşılanırken çevresel hususlar dikkate alınacak, doğal kaynaklar, tarihi
zenginlikler ve insan sağlığı açısından, maliyet-etkin yeni ve temiz teknolojilerin
uygulanması sağlanacaktır.
• Uluslararası anlaşmalarla üstlenilen çevre konularındaki yükümlülükler, toplumda tüm
ilgili tarafların katılımı ile oluşturulacak bir eylem planı çerçevesinde, ilgili kuruluşlarca
uyumlu olarak uygulanacaktır.
4.4. STRATEJİK AMAÇ 4 İÇİN
• Özelleştirilme uygulamalarında kamuya ek yük gelmemesi sağlanacak ve özelleştirme
uygulamalarının, özel kesimin sektöre çekilmesini sonraki süreçte de teşvik edecek
şekilde uygulanması sağlanacaktır.
• Elektriğin serbestçe alınıp satılabildiği, tüketicilerin kendi tedarikçilerini seçebildikleri,
işletmelerin ve bu işletmelerin faaliyet gösterdikleri dağıtım bölgelerinin kıyaslanarak
verimliliğe kanalize edilecekleri bir piyasa oluşturulacak ve bu yolla elektrik arz güvenliği
ve kalitesinin artırılmasının yanı sıra elektrik fiyatının da ucuzlatılması sağlanacaktır.
• Elektrik enerjisi talebinin güvenli bir şekilde karşılanabilmesi için elektrik arzında
sağlıklı bir çeşitlendirmeye gidilecektir.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun görevlerini tam olarak yerine getirmesine
yönelik olarak gerekli idari ve yasal düzenlemelerin yapılması sağlanacaktır.
• Enerji KİT’lerinin elektrik ve doğalgaz satış fiyatlarını belirleyen Maliyet Bazlı
Fiyatlandırma Mekanizmasının gerçekçi verilere göre uygulanması için gereken önlemler alınacaktır.
4.5. STRATEJİK AMAÇ 5 İÇİN
• Türk dünyası enerji işbirliğine özel önem verilecek, ülkemizin, Orta Doğu ve Orta
Asya ülkelerinin zengin hidrokarbon kaynaklarının dünya pazarlarına sunulmasında
enerji koridoru ve terminali olma potansiyeli hedefi doğrultusunda çalışmalar
etkinleştirilecektir.
• Ülkemizden geçen ve geçmesi planlanan transit ham petrol ve doğal gaz boru hatlarının
realize edilmesi için çalışmalar yoğunlaştırılacak ve gereken mevzuat düzenlemeleri
yapılacaktır.
• Elektrik enerjisi ticaret potansiyelini artırmak üzere komşu ülkeler ile iletim bağlantıları
tesis edilecek ve mevcut bağlantıların kapasiteleri artırılacaktır.
4.6. STRATEJİK AMAÇ 6 İÇİN
• Enerji sektöründe kurumlar arası yetki karmaşasının ortadan kaldırılması ve mevzuat
bütünlüğü için gerekli düzenlemelerin yapılması sağlanacaktır.
• Mevzuatta yapılacak değişiklik ve yeni uygulamalara tüm paydaşların katılımı
sağlanacaktır.
• Enerji alanında yapılacak faaliyetlerin ülke ekonomisine sağlayacağı katkılar kamuoyuna
yapılacak bilgilendirme çalışmaları ile yoğun bir şekilde anlatılacaktır.
• Enerji sektörü çalışanlarının sektörün gelişimi hususunda sürekli bilgilendirme ve
eğitime tabi tutulmaları sağlanacaktır.
• Enerji sektöründe işlemlerin elektronik ortamda gerçekleştirilme oranının yükseltilmesi
ve bürokrasinin azaltılması çalışmalarına başlanacaktır.
• Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nda, kariyer ve liyakat esaslı bir düzenlemenin
uygulanması sağlanacaktır.
4.7. STRATEJİK AMAÇ 7 İÇİN
• Dış kaynaklı projelerde yerli makine ve ekipman kullanımı teşvik edilecek, teknoloji
transferi ile ortak ekipman ve malzeme üretimi öncelikle değerlendirilecek ve aynı zamanda
ithalat giderlerinin azalması sağlanacaktır.
• Kamu alımlarında yerli üretim tercihi rasyonel bir anlayışla değerlendirilecektir.
• Enerji teknolojilerini geliştirmeye yönelik araştırma ve geliştirme çalışmaları teşvik edilecek,
ülkemizin uluslararası ortak araştırma-geliştirme projelerinde yer almasına yönelik
yasal düzenlemeler yapılacak ve bununla ilgili teşviklerin kapsamı genişletilecektir.
• Enerji maliyetlerinin düşürülmesi, üretim süreçlerinin kısaltılarak zaman ve maliyet
kaybının önlenmesi ve rekabet gücünün artırılması, yaşam kalitesi ve ürün kalitesinin
yükselmesi sağlanarak mili gelir düzeyinin yükselmesine katkı sağlanacaktır.
5. SONUÇ
Enerji talebinin ekonomik ve nüfus bakımından büyümeye paralel olarak sürekli arttığı gelişen
dünyada, enerji politikaları her geçen gün, dünden daha önemli olmaktadır.
Devletlerin enerji politikaları, ekonomi, sanayi, savunma ve hatta dış politikaları ile doğrudan
bağlantılı olduğundan stratejik bir yaklaşımla oluşturulmalıdır. Enerji politikası her hükümet
döneminde değişmemeli, orta ve uzun vadeli hedefleri ile bir devlet politikası olmalıdır.
Bu çerçevede;
Ülkemizin enerjide ilk beş sorunu; arz güvenliği, dışa bağımlılık, elektrikte doğalgaza
bağımlılık, pahalılık, enerji kullanımında verimsizlik olarak sıralanabilir.
Enerjinin yeterli, ekonomik ve kesintisiz olarak kullanıcıya ulaştırılması sağlanacaktır. Enerjide
kaynak çeşitliliği sağlanarak, düşük maliyetle, güvenli ve çevreye duyarlı bir arz sistemi içinde
karşılanmak suretiyle sürdürülebilir kalkınmanın sağlanması esastır
Özel sektörün yatırım yapması teşvik edilecek, bu konuda özel sektörün önündeki engeller kaldırılacaktır, diğer taraftan gerektiğinde kamuda yatırımlarda bulunulacaktır. Dolayısıyla kamunun elini enerji yatırımlarından tamamen çekmesi, özel sektör için ise ortamın hazırlanamaması sonucu yaşanan sorunlar ortadan kalkacaktır.
Milli Enerji Stratejisi enerji arz güvenliğini sağlamak için, enerji üretiminde rüzgar, güneş,
jeotermal, hidrojen ve biyokütle gibi yeni, yerli ve yenilenebilir kaynaklardan azamî ölçüde
yararlanılmasını savunmaktadır. Ayrıca bol miktarda petrol ve gaz'a sahip olmayan ülkemizin
arz güvenliği için ileri ve güvenli teknolojiyi kullanan nükleer enerji üretimine hızla
geçilmesi gerektiği benimsenmektedir. Bu yaklaşımlar dışa bağımlılığı azaltacak ve enerji
fiyatlarını da düşürecektir.
Bu kapsamlı enerji raporunda somut olarak nelerin yapılacağı ortaya konmuştur;
• Alternatif enerji kaynakları alanında Ar-Ge ve yatırımlar özendirilerek rüzgar ve güneş
enerjisi gibi yenilenebilir kaynaklardan azami ölçüde yararlanılacaktır.
• Yüzde ellibeşi kullanılmayı bekleyen ülke su potansiyeli en üst düzeyde kullanılarak hidroelektrik
enerji üretimi artırılacaktır.
• Nükleer enerji üretim teknolojisine sahip olunacak ve nükleer santraller kurulacaktır.
• Uluslararası işbirliğine açık yerli enerji teknolojileri sanayi geliştirilecektir.
• Doğal kaynaklarımız (Kömür, Bor, Kaya Gazı vs.) ekonomik değere dönüştürülecektir.
• Jeotermal kaynaklarımızın turizm, elektrik ve tarım sektörleri ile konut ve işyerinde
kullanımı sağlanacaktır.
• Çevreye duyarlı bir enerji politikası izlenecektir
• TPAO'nun teknik ve ekonomik kapasitesi güçlendirilecek, uluslararası stratejik
ortaklıklar tesis edilmek suretiyle yurt içinde ve yurt dışında petrol ve doğalgaz arama ve
üretim çalışmalarına hız kazandırılacaktır.
• Enerji kullanımında verimlilik artırılacak, kaçak kullanım önlenecektir. Tüketiciye ucuz
ve kaliteli enerji sağlanacaktır.
• Enerji üreten ve tüketen ülkeler arasında sadece enerjinin transit geçişine imkan sağlayan
bir ülke olmanın ötesinde; Türkiye'nin katma değerli enerji ürünleri üretim alt yapısına
sahip olarak piyasanın önemli aktörlerinden biri olması sağlanacaktır.
• Türk Dünyası enerji işbirliği, başta Trans-Hazar projeleri olmak üzere yeni projeler ile geliştirilecektir.
Yukarıda açıklanan politikalar çerçevesinde ayrıca; EPDK yeniden yapılandırılarak tam bir
enerji piyasası oluşumu sağlanacaktır. Yerli kaynak olan kömür ve kömür santralleri rehabilite
edilecek, yerli kömüre dayalı yeni santraller yapılacaktır.
Elektrik üretimi hidroelektrik, kömür, yenilenebilir (rüzgar, güneş, jeotermal vs.),
doğalgaz ve nükleer olmak üzere beş kaynağa dayandırılacak. Halen 79621 MW olan
kurulu güç 2023 yılında 118000 MW’a çıkarılacaktır. 2023 yılına kadar rüzgar enerjisi kurulu
gücü 25000 MW'a, güneş enerjisi kurulu gücü 10000 MW’a, hidroelektrik kurulu gücü
ise 40500 MW'a çıkarılacaktır. Enerjide şebeke altyapısı çalışmaları hızlandırılacak akıllı
şebekeler sisteme dahil edilecektir.
Enerji teknolojileri, stratejik sanayi sektörü olarak belirlenecek ve sanayici bu alana yönlendirilecektir.
ALTERNATİF ENERJİ KAYNAKLARINDAN AZAMİ ÖLÇÜDE YARARLANMAK
NÜKLEER TEKNOLOJİYE SAHİP OLMAK
YERLİ ENERJİ TEKNOLOJİLERİ SANAYİSİ KURMAK VE GELİŞTİRMEK
PETROL VE DOĞALGAZ ARAMA VE ÜRETİM ÇALIŞMALARINA HIZ VERMEK
ENERJİ PİYASASINDA ÖNEMLİ BİR AKTÖR OLMAK
TÜRK DÜNYASI ENERJİ İŞBİRLİĞİNİ GELİŞTİRMEK
Prof. Dr. Mustafa İlbaş
