Punto:
Dinle
Azərbaycan Respublikasının Gelecek Prezidenti Hazarın Sultanı Mehriban Arif qızı Əliyeva
Tüm dünyayı etkileyen koronavirüs pandemisi, Azerbaycanı es geçmedi. Hiç bir şey eskisi gibi olmayacak. İdari ve siyasi değişim kaçınılmaz.
Bu süreçte can Azerbaycan'da yaşanabilecek başkanlık devir tesliminde Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Mihriban Paşayev Aliyeva olabilecektir. Görünen köy kılavuz istemez.
Türkiye ve Can Azerbaycan, iki devlet bir millet olmanın yaşayan tek örneği desek yalan söylememiş oluruz.
Türk kültür tarihinden beslenen Türklük gurur ve şuuru, iki devletin ortak paydası olduğu gibi, Avrasya jeopolitiğinin de vaz geçilmez iki önemli aktörünün müşterek değerler manzumesidir.
Türkiye ve Azerbaycan kardeşliğinin perçinlenmesinde, iki devlet bir millet olarak kenetlenmesinde, Türk kızı Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in eşi, Mihriban Aliyeva'nın emeği büyük.
Bu nedenle kendisine Hazarın Sultanı denilmesini fazlasıyla hak ediyor.
Mihriban Paşayev Aliyeva'nın; Alp Er Tunga'nın yeğeni Saka kraliçesi Tomris Hatun'a, ne kadar çok benzediğini, bilenler bilir.
Kimine göre o günümüzün, Büyük Selçuklu hükümdarı Melikşah’ın (1072-1092) eşi, bir Karahanlı kızı kudretli Terken Hatunudur.
Çağına tamgasını vuran Terken Hatun örneğinin, rast gele kullanılmadığını umarım tarihçiler anlar ve geleceği ona göre yorumlar.
Mihriban Aliyeva kim?
21 Şubat 2017 itibarıyla Azerbaycan Cumhuriyetinin cumhurbaşkanı 1.Yardımcısı ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in eşi, aynı zamanda Haydar Aliyev Vakfının başkanı ve UNESCO iyi niyet elçisi Mihriban Aliyeva kim hiç düşündünüz mü?
Azərbaycan tarihini etkilemiş iki büyük ailenin evladı olduğunu söylemek yeterli olabilir.
Mihriban Aliyeva'nın atası Mir Celal Erdebilli mi Andabilli mi?
Mihriban Aliyeva, Azerbaycan’ın ünlü Paşayev ailesinden. Aileye soyadını veren Prof. Dr. Mir Celal Paşayev (1908-1978); bir rivayete göre İran Erdebil doğumlu.
Başka bir rivayette ise edebiyat dünyasında Mir Celal olarak tanınan Alioghlu Pashayev, 26 Nisan 1908'de Güney Azerbaycan'da, Tebriz'den çok uzak olmayan Andabil köyünde doğdu. 28 Eylül 1978'de Bakü'de öldü.
Bazı uzmanlar Ardabil/Erdebil yer adının Andabil şeklinde sehven okunmuş olabileceğini söylüyor.
Ancak Erdebil Eyaleti Halhal iline bağlı Andabil /Ebdebil köyü kayıtlarda mevcuttur.
İran'ın kuzeybatısında Azerbaycan sınırında yer alan Güney Azerbaycandaki Erdebil iline bağlı Halhal ilçesi Endebil köyünün yanıbaşında ki Endebil Ormanı, günümüzde, özellikleri yaz aylarında birçok yerli ve yabancı turisti çekiyor.
Sovyet Türkleri Dil ve Edebiyat tarihine önemli katkılar sundu
Alioghlu Mir Celal Pashayev, Önce Gence’ye yerleşti sonra Lenin’in de öğrenim gördüğü Tataristan’daki Kazan Devlet Üniversitesi’ne kaydoldu. Daha sonra Bakü Devlet Üniversitesi’ne geçti.
1933’de Bakü Devlet Üniversitesi’nde araştırmacı olarak Azerbaycan Edebiyat Tarihi üzerine yoğunlaştı.
Yüksek lisans tezi olarak meşhur Azeri 15. yüzyıl şairi Fuzuli’nin şiirleri hakkında bir kitap yazdıktan sonra, 1947’de Bakü Devlet Üniversitesi’nde ünlü mizah dergisi Molla Nasreddin ve yazarlarına özel bir vurgu yaparak doktora tezini tamamladı.
Aynı zamanda aynı yıl Bakü Devlet Üniversitesi’nde profesör oldu ve hayatını Türk kültür ve edebiyat tarihini yazmaya ve öğretmeye adadı.
Mir Celal yazdığı küçük öykülerde Azerbaycan’da kurulan Sovyet Bürokrasisini tenkit etti. Mir Celal'in hikayeleri küçük denemelerden oluşuyordu ve hikayelerine içinde öne çıkan şey karakterlerin tasvirleri idi.
Çoğu zaman insanları kendi toplumumuzda tanıdıklarımız, özlemleri, özlemleri ve eksiklikleri ile tasvir ederler.
Aynı zamanda, bu hikayelerde Mir Celal , Sovyet yönetimi altında Azerbaycan toplumunun çok ilginç bir resmini vermektedir.
Öykülerinde günlük yaşama ilişkin bakış açısı bilgilendirici ve bazen komik bir şekilde abartılı olmasına karşın, bir toplumun sağduyuyu reddetmek, kişisel sezgileri ve inisiyatifi bastırmak için ödüllendirildiği psikolojik dönüşümünü belgelemekte, Sovyetler Birliği’nin toplumu inşa ideolojisine yönelik eleştiriler içermektedir.
Mir Celal Paşayev tarafından Türkçe kaleme alınan Dirilen Adam öykü kitabı, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in eşi, UNESCO iyi niyet elçisi Mihriban Aliyeva'nın başkanı olduğu Haydar Aliyev Fondu / Vakfı tarafından, 2006 yılında tarafından İstanbul'da yayınlandı.
Dirilen Adam, 20. yüzyılın başlarında Azerbaycan'da geçen Kadir ve Kumru'nun öyküsünü anlatır. Mir Celal bu öyküsünde insan doğasının aydınlık yönünün karşısına karanlık yönünü çıkarmasını kurgulamıştır.
Mir Celal Paşayev, Azerbaycan Edebiyat tarihinde Azerbaycan Türklerinin Maksim Gorkisi olarak bilinir.
Mir Celal Paşayev ile Prof. Dr. Penah Halilov’un birlikte hazırladıkları ‘Edebiyatşinaslığın Esasları’ isimli kitap, halen günümüzde değerini muhafaza etmekte ve üniversitelerde ders kitabı olarak talim edilmektedir. Paşavey üç cilt Azerbaycan Edebiyat Tarihi kitabı (1957-1960) ve 50 den fazla kitap yazdı.
Mir Celal Paşayev; ders verdiği Bakü Devlet Üniversitesi’nde geçen yıl 95 yaşında vefat eden merhum Muallim Penah Halilov, Bahtiyar Vahabzade, Kamal Talıbzade, Firudin Hüseynov, Elçin, Halit Alimirzeyev ile Mir Celal gibi yüksek entelektüel aydınlarla sırt sırta çalışan vatansever, milli ruhuyla çoklarına örnek olacak bir Azerbaycanlı aydındır.
Türk milliyetçiliği sınır ve rejim tanımayan Mir Celal Paşayev, her gittiği yerde Türkleri bir araya getiren şahsiyet olmuştur.
Mir Celal Paşayev’in iki oğlundan biri Arif Paşayev diğeri de Hafız Paşayev. Mihriban Aliyev Arif Paşayev’in kızı.
Mihriban Aliyev’in diplomat amcası Hafız Pashayev
Mihriban Aliyev’in amcası 2 Mayıs 1941’de Bakü’de doğan Hafız Pashayev’de Azerbaycan Cumhuriyeti’nde önemli görevler üstlenmiş birisi.
Diplomat, fizik-matematik bilimleri doktoru Hafız Paşayev 1993-2006 yıllarında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ABD’deki (aynı zamanda Meksika ve Kanada) Büyükelçisiydi.
Pashayev, 1963’te Azerbaycan Devlet Üniversitesi (şimdi Bakü Devlet Üniversitesi) Fizik Bölümü’nden mezun oldu.
1964-1967 yıllarında Azerbaycan Bilimler Akademisi Fizik Enstitüsü’nde çalıştı. 1971’de Kurchatov adındaki Moskova Atom Enerjisi Enstitüsü’nden mezun oldu.
1971-1992’de Azerbaycan Ulusal Bilim Akademisi Fizik Enstitüsü’nde laboratuvar direktörü idi.
1975-1976 yıllarında, California Irvine’deki çalışmalarına devam etti. 1984’te Fiziksel ve Matematiksel Bilimler Doktora derecesini aldı.
1993-2006 yıllarında Azerbaycan’ı diplomat olarak yurtdışında temsil etmiş Hafız Paşayev, 14 Ağustos 2006 tarihli kararname ile Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakan Yardımcısı-Azerbaycan Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı Diplomatik Akademisi Rektörü olarak atanmıştır.
Arif Paşayev ve eşi Aida Imanguliyeva
Mihriban Aliyeva’nın babası 1934 doğumlu Arif Paşayev’dir. Hayatı boyunca fizik alanında akademik faaliyetler yürütmüş, bilimsel keşifler yapmış birisi.
Sovyet bilim çevrelerinde her zaman kilit konumlarda yönetici olarak çalışmış, belli saygınlığı ve çevresi olan bir akademisyen.
Arif Paşayev’in eşi, Mihriban Aliyeva’nın annesi eğitimci ve emektar bilim insanı Nesir İmanquliyev’in kızı; oryantalist, filolog, eleştirmen, çevirmen, Profesör Aida Imanguliyeva.
Aida Hanım; Azerbaycan Bilimler Akademisi Şarkiyat Enstitüsü direktörü iken vefat etmişti. Mihriban Aliyeva bu aile bağlarından dolayı hem Mir Celal Paşayeva’nın hem de Nesir İmanquliyev’in torunudur.
Kırım’ın işgal eden Nazi Ordusunun Türk lejyonlarına karşı ‘Vuruşan Kırım’ gazetesini yayınlayan Sovyet Azerbaycanı Türkü Nesir İmanquliyev
Mihriban Aliyeva’nın annesi Profesör Aida'nın babası Nesir İmanquliyev; 22 Aralık 1911’de Bakü’de doğdu.
İmanquliyev, “Komunist”, “Yeni Yol”, “Genç İşçi” gazetelerinde çalıştı. İkinci Dünya Savaşı sırasında 1942’de Kırım cephesinde askeri tercüman olarak bulundu.
Nazi Almanyası’nın Doğu Cephesi-Yabancı Ordular Tahkikat Birimi’nin (Fremde Heere Ost) sorumlusu ve Sovyetler Birliği ordularına karşı askeri istihbarat çalışmalarını yürüten Tümgeneral Reinhard Gehlen ve ekibinin Kırım Türklerine yönelik Sovyet aleyhtarı Nazi propagandasını, etkisizleştirmek için yayımlanan ‘Vuruşan Kırım’ gazetesinin sorumlu sekreteriydi.
Bir yıl sonra, Nasir İmanoğuliyev “Komunist” gazetesinin sekreteri oldu.
1947’de Bakü Devlet Üniversitesi’nde pedagoji eğitimine başladı. Nasir Imanquliyev, 1958’de “Bakü” gazetesini ve 10 Ocak gazetesini yayınladı. 1963’te Bakü gazetesi Rus dilinde yayınlanmaya başladı.
Nasir İmangülyev yıllarca neşrettiği iki gazetenin de yazı işleri müdürüydü. 1960-1970 arasında bu iki gazete Azerbaycan basının gelişmesinde önemli rol oynadı.
Nasir Imanguliyev uzun yıllar Bakü Devlet Üniversitesi’nde pedagojik aktivite profesörüydü.
Genç gazetecilerin cumhuriyet için hazırlanmasında aktif olarak yer aldı ve bu çalışmaya katkıda bulundu.
Profesör Nassir Imanguliyev 1998’de Bakü’de öldü. Nasir Imanquliyev’in tek evladı ise Mehriban Aliyeva’nın annesi Aida Imanguliyeva ise babasından önce 19 Eylül 1992'de Bakü'de uçmaya vardı.
Mehriban Aliyeva’nın büyük annesi Balahasanlı beylerinden Yusuf Bey Sultanov'un kızı Gevher Sultanzade
Aida Imanguliyeva’nın annesi, Şivanşahlar devletinin başkenti Şamahı’nın asilzadelerinden, Balahasanlı beylerinden Yusuf Bey Sultanov'un, kızı Gevher Sultanzade idi.
Şirvanşahlar Devleti, Güneydoğu Kafkasya'da esasen şimdiki Azerbaycan ve kısmen de şimdiki Dağıstan topraklarında, bir zamanlar mevcut olmuş devlet.
Arazisi doğuda Derbent'ten Kura Nehri havzasına kadar Hazar Denizi sahillerindən başlayarak, Şirvan tarihi vilayeti ile birlikte, batıda bazen Gence şehrine kadar uzanmış, ayrı ayrı zamanlarda Şeki ve Karabağ'da dahil Beyleganiyi de kapsamıştır.
Başkenti bazen Şamahı, bazen Bakü olmuştur.
Nassir Imanguliyev Gevher Sultanzade kızı Aida Imanguliyeva'nın hayatı beyaz perdeye aktarıldı
Eldar İskanderzadeh'in senaryosuna dayanan Vasif Mammadzadeh'in yönettiği belgesel uzun metrajlı televizyon filmi "Aida Imanguliyeva", 2018 yılında Kamu Televizyonunda çekildi.
TV belgeseli, Azerbaycan edebiyatının ilk araştırmacılarından biri olan Azerbaycan oryantal araştırmacılarından biri, Azerbaycan'ın ilk kadın oryantalisti, filoloji bilimleri doktoru, değerli bir anı olan Azerbaycan Oryantal çalışmalarının önde gelen temsilcisi Aida Imanguliyeva'nın hayatını anlatıyordu.
Arif Paşayev Aida Imanguliyeva kızı Mihriban Aliyev
Mihriban Aliyev; sadece bir first lady değil, Kafkaslar’ın Sofia Loren’i olarak anılıyor. Aliyeva, güzel kızları Leyla ve Arzu’yla birlikte dünyanın stil ikonları arasında gösteriliyor.
Mihriban Aliyev ve kızları Londra, Moskova ve New York ile Bakü arasında bir sanat- stil ağı kurdu.
Balmain, Alexander McQueen, Herve Leger ve Dolce&Gabbana’nın en iyi müşterileri arasında, Hermes Birkin’den, çağdaş sanat parçalarına paranın satın alabileceği her türlü lüksün koleksiyonerleri konumundalar.
Mihriban Aliyev, 1995’te bugün yönettiği Azerbaycan Kültürü Dostları Derneği’nin kurulmasına önayak oldu. Heydar Aliyev Vakfı’nın da başında olan Mihriban, aynı zamanda parlamento üyesi, UNESCO ve ISESCO’nun iyi niyet elçisi.
Los Angeles Times’da 2010’da yayımlanan bir makaleye göre “Kocasının yerini alabilecek kadar güçlü bir kadın”.
Aile tarihi göz önünde bulundurulduğunda bu gücün onun genlerinde olması tesadüf eseri sayılmaz.
Kız kardeşi Nigar Paşayeva Moskova Devlet Üniversitesi Azerbaycan Bölümü’nün rektörü. Mihriban Hanım; Bakü Modern Sanat Müzesi’ni kurdu. Müze önemli kent mirasları arasında yer alıyor.
Mihriban Aliyev ve kızı Leyla, 2012’de düzenlenen Eurovision yarışması ev sahipliği öncesinde Bakü sokaklarına çok ciddi bir imaj yenileme çalışması yaptı.
‘Haydar Aliyev Vakfı’nın da başkanı olan Mihriban Aliyev, kentin en popüler alışveriş merkezi ‘Neftçiler Caddesi’nin köhne binalarını baştan aşağı restore ettirdi, ışıklandırdı.
Escada’dan Armani’ye, birçok moda devinin ülkeye gelmesi için önayak olan Mihriban Aliyev ve kızının çabalarıyla cadde artık ‘küçük Paris’ olarak anılıyor.
Doğal güzelliği nedeniyle dünya çapında bir şöhrete sahip Mihriban Aliyev’in tabii hali görenlerin aklını başından alabiliyor.
Mihriban Aliyev kızından genç gösteriyor
İngiliz Guardian gazetesinde yayımlanan bir habere göre, 2008 yılında Dick Chenney’nin eşi Lynn Chenney’i kahvaltıya çağıran Mihriban Aliyev'in genç görünümü, gizli servis üyelerinin bile kafasını karıştırmıştı.
Konsolosluk korumalarıyla fikir alışverişi yapan ekip, kimin anne olduğu konusunda işin içinden çıkamadı ve mantıken annenin ortada oturacağını düşünerek, ona göre hareket etmişti.
Hazarın Sultanı Göz doktoru
Hakkını yememek gerekir, Mihriban Hanım’ın ailesine yaraşır derecede akademik başarıları da var! Azerbaycan Tıp Üniversitesi’nde ve Moskova Tıp Akademisi’nde eğitim gördü.
Tıp üzerine eğitim hayatını 1988 yılında tamamladıktan sonra da, 1992 yılına kadar Moskova Bilimsel Araştırma Enstitüsü göz hastalıkları bölümünde çalıştı.
22 şubat 1983’te İlham Aliyev ile evlendiğinde, İlham Aliyev henüz Moskova Devlet Uluslararası İlişkiler Enstitüsü’nde öğretim görevlisi olarak çalışan, doktorasını yapmaya çalışan bir gençti!
2004’te Yeni Azerbaycan Partisi’ne üye olan Mehriban Aliyeva, Azerbaycan Millî Meclisi’ne seçildi.
Hatta WikiLeaks tarafından kamuoyuna açıklanan belgelerde kendisinden “eşini gölgede bırakacak kadar güçlü bir kadın” diye söz edilmişti.
O tam bir halk insanı. Halkına örnek olmaya çalışıyor. Kültürünü benimseyen biri olarak “anne” figürünü de göstermeye çalışıyor; yeri geliyor hamur açıyor, yeri geliyor namaz kılıyor.
Paşayeva ailesi Karakoyunlu hükümdar ailesinden
Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı 1. Yardımcısı, Mihriban Hanımın mensubu olduğu Paşayeva ailesinin tarihi, Van Gölü kıyısında kurulan ve idare merkezi Erciş olan Karakoyunlulara uzanıyor.
Erzurum ve güneyde Musul’a kadar topraklarını genişleten bu Devletin kurucu boyunun adı Bahani veya Buranlu olarak geçmektedir.
Devlet en parlak dönemini Kara Yusuf döneminde yaşamıştır. Karakoyunlular; birçok cami, medrese yaptırmış ve ilim adına alimler yetiştirmiştir.
Timur ile Bayezid arasında yapılan Ankara Savaşı’nda Karakoyunlu Devleti Osmanlıların yanında savaştı.
Hazarın Sultanı Mihriban Aliyev’in Türk Akrabası kim?
Paşayeva ailesinin; Karakoyunlu Hükümdarı Kara Yusuf döneminde Gencebasargeçer -Gazah-Borçalı civarına yerleşen Karapapak Türklerinden olduğu biliniyor.
Van Erciş’i devlet payitahtı yapan Karakoyunlu devletinin bakiyesi Karapapak aileler günümüzde de bu bölgede yaşamakta. Hatta MİT Başkanı Hakan Fidan’ın akrabalarından bir kısmının da Erciş’te ikamet eden Karapapak ailelerden olduğu daha önce basında yer almıştı.
Hazar’ın Sultanı Mihriban Paşa’nın ve MİT Başkanı Hakan Fidan’ın soy silsilesi izlendiğinde her ikisinin de akraba olabileceği çok uzak ihtimal değil.
Mihriban Paşayeva Aliyev'in büyük atası Mir Celal’in yakın çalışma arkadaşı ve dostu merhum Muallim Penah’ın Türkiye'de mukim yeğeni Borçalı’dan olan Latif Mollaoğlu; Muallim Penah’ın babası Molla Halil ve muallimin dayısı Ömer Ayvazov’un torunlarından birisinin binbaşı rütbesi Türk Silahlı Kuvvetlerinde MİT Müsteşarı Hakan Fidan’la aynı yıllarda çalışmış olma ihtimalinin yüksek olduğuna ve Paşayeva ailesi ile akrabalık ilişkilerine işaret ediyor.
Tüm bu bilgiler ışığında Arif kızı Mihriban Hanımın anne ve babası tarafından Azerbaycan’ın en soylu ve köklü sülalelerinden biri olduğu aşikar.
Yine Mihriban Hanımın her iki taraftan da aile büyükleri Türk kültür tarihine önemli katkılar sunmuş ve gökkubbede hoş seda bırakmış seçkin insanlardır.
Mihriban Hanımın baba atası, yüzlerce makale ve esere imza atmış Mir Celal Paşayev’in veciz bir sözünü hatırlatalım; “Benim en büyük eserim ailemdir.” Azerbaycan’daki gelişmelere bakıldığında; Mir Celal’in bu sözü, tarihe tanıklığının ifadesidir.
Hazarın Sultanı Mihriban Aliyeva Azerbaycan Reblukası Müstekbal Prezidenti Olabilir
26 Eylül 2016'da, Azerbaycan'da Cumhurbaşkanı İlham Aliyev'in yetkilerinin arttırılmasını öngören anayasa değişiklikleri için referandum yapıldı.
Refarandumla birlikte Cumhurbaşkanının görev süresinin 5 yıldan 7 yıla çıkarılması ve güçlü bir başkan yardımcılığı makamı oluşturulması mümkünleşti.
Buna göre refaranduma götürülen değişikliğin 103 - 105 ve 106 ilgili maddelerinde, yeni Azərbaycan Respublikası Prezidenti'nin nasıl ve hangi durumlarda seçileceği karar ve şekle bağlanmıştır.
Sözü geçen ilgili maddelere göre, Azərbaycan Respublikası Prezidenti İlham Aliyev’in sağlık sorunları nedeniyle bu görevinden istifa etmesi, ayrılması durumunda Azərbaycan Respublikası Prezidenti I. Yardımcısı Mihriban Aliyeva'nın 60 gün içerisinde yeni Prezident olması gerekiyor.
Neden Mihriban Paşayev Aliyeva?
Sovyetler Birliği’nin dağılma sürecinde bağımsızlığını ilan eden Azerbaycan Cumhuriyeti, köklü ve soylu ve zengin ve eğitimli ailelerin oligarşik bir konsensusu ile kurulmuştu.
Bu aileler Sovyetler Birliği döneminde de Azerbaycan yönetiminde söz sahibi idi. Örneğin Mihriban Aliyeva'nın biricik atası Arif Pashayev, bu aileler konseyinde ekonomiden sorumlu idi ve kendisine ait Pasha Holding LLC, birçok kuruluş ve bankayı çatısı altına toplamıştı.
Sonuç olarak şunu söyleyebilirim, Arif kızı Mihriban Hanımın Prezident olmasının geçerli tek nedeni, mevcut Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in eşi olması değil.
Kendi anne ve babasının aile klanlarının bu değişimde ısrarlı olmalarının yanısıra diğer güçlü ailelerin Mutabakatı ile koronavirüs salgını sonrasında Azerbaycan'da yönetim Mihriban Aliyeva üzerinden yeniden yapılanmaya gidecektir.
Şahsi görüşüm, Avrasya jeopolitiğinin iki önemli aktörü Rusya Federasyonu ile Türkiye Cumhuriyeti İlham Aliyev sonrası Mihriban Paşayev Aliyeva'nın Azerbaycan Respublikası Prezidenti olmasına sıcak bakıyor.
Hayırlı olsun, kutlu olsun!
Rahmetli Muhammed Hüseyin Şehriyar'ın "Haydar Baba'ya Selam" Manzumesinde söylediği gibi;
Mihriban Aliyeva, senin könlün şad olsun,
Dünya varken ağzın dolu dad olsun,
Senden keçen yakın olsun, yad olsun!
