1 Şubat 2024’te sayın Cumhurbaşkanı, Diyanet Akademisi mezuniyet toplantısında, Şeriat,
dinî kuralların tamamı demektir. Şeriata karşı olanlar aslında dine de karşıdırlar. Nitekim
Şeriata karşı olanlar dini eğitime Orta Çağ eğitimi diyorlar, mealinde bir demeç verdi. Sonra
merak ettim acaba bu sözü dini bir kaygıyla mı yoksa siyasi bir çıkar için mi söylüyor. İyice
düşündüm baktım, bu sorunun cevabı her iki şık olarak da doğru çıkıyor.
Evet, Cumhurbaşkanımız Muhterem RTE son derece dindardır. Ve dinî kaygıları çok
yüksektir. Fakat çağımızda kaliteli dindar olmak için üç şey, beraber ve bir arada lazımdır. İyi
derece dil bilgisi, iyi derece fen bilgisi ve özgürce düşünebilmek. Çağımızın tam gereği olan
bu üçlü yapı, değil Cumhurbaşkanı gibi lisans mezunlarında; birçok Profesörde bile
oluşmuyor. Dolayısıyla çağımızda dindarların çoğu, bilimin getirdiği yeniliklere karşı
mağlupturlar. Din ile çıkarları harmanlayabiliyorlar. Hile-i şeriye denilen kanunların
arkasında çoğu zaman dolanabiliyorlar.
Hz. Muhammed, hile-i şeriye yapanları lanetlemiş idi. Fakat Abbasi siyasetinin emrine giren
İmam Ebu Yusuf bu dolanmaya fetva verdi ve bazı Hanefi alimleri Kitab’ül-Hiyel isminde
eser bile yazabildi. Halbuki onların Hocası İmam Ebu Hanife, siyasete alet olmamak için
hapislerde ömrünü çürütmüş idi.
Hemen hatırlatalım: Orta Çağ, Miladi 500’lü yıllardan yani bilim ve felsefeye dayanmayan
Kilisenin Yunan bilim ve felsefesini ve bunun okullarını yasak etmesinden, ta Miladi 1500’lü
yıllara yani Rönesans’a kadar sürmüştür. Bu Orta Çağın özellikle eğitiminin temel özelliği
şudur: Gramer ve dilde zirve bir eğitim, ama bilim ve felsefede sürekli laf spekülasyonlarına
dayanmak. İslam dini ilk üç asırda aklı ve bilimi ve Yunan felsefesini kabul etti. Fakat bu
kabul etme, Mutezile mezhebine has kaldı. Fıkıhçılar (Şeriatçılar) ve Muhaddisler
(Rivayetçiler) bu akıldan ve bu bilimden nasiplenemediler.
Şimdi Cumhurbaşkanı’nın yukarıdaki demecinin yanlışlığını, dokuz maddede beyan etmeye
çalışacağız.
Birinci Madde: Türkiye bugün yüzde yetmiş, açlık sınırı altında gelire sahiptir. Gelir
dağılımı bire bin şeklinde bozuktur. Müslümanlar ilmî bir şekilde İslam dinini anlatmadığı
için ve dinin asıl kısmı olan ibadet ve ahlakı, yerine getiremediği için bugün insanlarımızın
yüzde altmışı dinden uzak duruyor. Böyle bir durumda Şeriattan değil de İslam’ın öz anlayışı
olan dengeli kutsal bir hukuktan bahsedilebilir. O da eğer toplum yüzde seksen tam dindar ise.
Demek Cumhurbaşkanının demeci siyaseten, iktisaden ve dinen çok hesapsız ve yanlıştır.
İkinci Madde: Kur’an ve hadis, şeriat kavramını dinin tümü manasında kullanır. Fakat Orta
Çağda Fıkıh spekülasyonlara dayandığından, daha sonra şeriat artık İslam devletinin
uyguladığı hukuk manasında kullanılmıştır. Bugün itibarı ile Şeriat yani Fıkıh, başta Hz.
Ömer’in, Abbasilerin ve Osmanlının uyguladığı hukuk manasında kullanılıyor. Ve bu hukuk
çoğu zaman Kur’an’dan farklı olabilmiştir. Mesela Hz. Ömer, ganimetleri paylaştırmadı.
Kur’an’a aykırı olarak Recm cezasını uyguladı. Ve mesela Osmanlı, hırsızlıkta çoğunlukla elkesmemiştir. Suçu paraya çevirmiştir. Demek, hiçbir bilgisi olmadan Şeriattan bahsetmesi
tamamen yanlıştır.
Üçüncü Madde: Cumhurbaşkanının çok övdüğü Osmanlı ve 2. Abdülhamid de çoğunlukla
Şeriatı uygulamamışlardır. Tanzimat döneminde büyük alim Ahmed Cevdet Paşa yeni bir
hukuk hazırlatmak istedi, Mecelle diye bir şey ortaya çıktı. Ama çoğunlukla Şeyhul-İslam
engeline takıldı ve yetmedi.
İkinci Meşrutiyette M. Akif, Elmalılı ve Said Nursi, Meşruta-ı Meşrua (Şeriata dayalı
Demokrasi) diye çok uğraştılarsa da yine olmadı. Nihayet Said Nursi eksiğini anladı, 1918 ‘de
bütün İslam dünyasından bir Hukuk Meclisi ve Hukuk Şurası kurulmalı, İslam Hukukunu asra
adapte etmeli ki hukuk kutsal olsun, yoksa halka tesir etmez. İnsanlar sürekli kanun etrafında
dolanırlar, diye önemli bir makale yazdı. Merhum Izzetbegoviç de böyle bir noktaya temas
ediyor, Doğu-Batı Arasında İslam kitabında. Bu fakir kardeşiniz de kırk yıldır Kur’an
üzerinde çalışıyor. Sonuç, gördüm ki İslam’da belli bir şeriat yoktur. İslam, dini inanç olarak
da ibadetler olarak da hukuk olarak da denge ve orta yolu tutturmaktan ibarettir. Ki modern
dünya ancak 21. yüzyılda bunun farkına varabilmiştir. Şöyle ki:
İslam’ın bilim, ahlak ve kanun dayanağı Kur’an’ın, hayatı boyunca yüzlerce yüksek
ahlakı yaşayan Hz. Muhammed üzerinden anlattığı dengeli davranış ve orta yoldaki
ahlaktır. Ona Yasin ve Kalem suresinin başlarında: Sen büyük ahlak üzeresin, diyor.
Büyük deyince herhalde kilo veya metre olarak büyüklük kastedilmiyor. Demek
burada, ifrat ve tefrit, aşırı gitmekle geri kalmak arasında oluşan gerçek ahlak
demektir. Büyüklük özellikle azim kelimesi, somut ve gerçekten yaratılmış yani
uygulanmış şey demektir. Dolayısıyla büyük ahlak, bu nitelikleri taşıyan ahlak
manasında olduğundan eminiz. Evet, somut yaratılış, artı ve eksinin ortası yani
dengesi demektir. Bahar, yaz ve kışın ortası olduğu için büyüktür ve güzeldir. Aile,
kadın ve erkeğin dengesi olduğu için önemlidir ve hayatın arşıdır.
Hz. Muhammed bütün hayatında hiç uçlara uğramadı, hep denge ve orta yolu seçti.
Zaten, getirdiği dinin ismi de İslam’dır. İslam, başta ruhanilik ve devlet ile bilim ve
imanı barıştırmak olmak üzere bütün zıtları barıştırıp, dengeleyip hayatı bir bahar
yapmaktır. Bu ahlak o kadar önemlidir ki, Kur’an'da, Allah dahi sırat-ı müstakim (orta
yol) üzeredir, diye ifade ediliyor. (Hud, 56) Evet, Allah için, yaratmak çok kolaydır.
Çünkü sadece dengelemekle, kainatlar yaratılıyor. Ve onların küçük modelleri olan
beyinlerimiz çalıştırılıyor. Hz. Muhammed’in ibadet şekli olan namaz da bu dengeyi
pratize ediyor. Kur’an, Namaz, fahşa ve münkerden (ifrat ve tefritten) alıkoyar. diyor.
(Ankebut, 45) Kur’an’da bu evrensel yaratılış formu olan denge ve barışı anlatan yüz
küsur ayet var.
Maalesef bu denge ve barış ahlakı İslam’ın temel ve birinci konusu iken, Müslüman
ahlakçılar bunu, Kur’an’dan değil de fazilet ve ihlas yerine iyiliği ahlak motivasyon
aracı olarak gösteren Aristo’nun İfrat ve Tefrit: (aşırılık ve gerilik) ortasını anlatan
Etika’sını esas almışlar. Nihayet 1916'da Birinci Dünya Savaşında Bediüzzaman
bunu Kur’an’a dayandırdı: Aşırı zekâ ile ahmaklığın ortası olan hikmet ve anlayışı,
saldırganlık ve korkaklık ortası olan cesareti, şehvet düşkünlüğü ile sönüklüğün ortası
olan iffeti buldu. İslam Ümmetinin bir ayıbını kapatmış oldu.
Evet, insanda bu denge meleke haline gelirse daha ahlaksız davranma ihtimali
kalmaz. Gerçekten somut reel bir ahlak ortaya çıkar. Şimdi bir ayetin ve bir hadisin tefsirini verip, Batıyı da İslam dünyasını da hatta Uzak Doğuyu da, orta yol olan,
yaratıcı, dengeli ve barışçı bu formüle davet ediyorum. Çünkü dengesizlikler
yüzünden, dünyanın enerjisinin çoğu boşa gidiyor. Ben burada bir dinin ve bir
bölgenin propagandasını yapmıyorum. Çünkü dinlerin aslı bu dengeye dayanıyor,
insanlık bunu arıyor. Yine biliyorum; dünyayı dengesizliğe iten din ve ideoloji
propagandalarıdır, faydacılığı esas alan siyasettir.
Şimdi, denge denilen bu yaratıcı, sağlıklı ve hayati formülü dile getiren birkaç
ayetin tefsirini verip söze son verelim, çünkü sözü fazla uzatmak dengesizlik
getirir.
Kur’an, 77/48. Ayet: “Onlara kıyam ve secde (madde ve mana, iman ve bilim, toplum
ve birey) ortası olan rükua gidin, denilince rükû etmezler.”
İşte Hz. Muhammed’in ikinci en büyük mucizesi, başta bu dengeli ahlakıdır. İfrat
(aşırılık) ve tefrit (gerilik), inanç ve bilim, yasa ve mucize olmak üzere bütün zıtları,
orta yol demek olan sırat-ı müstakimde dengelemesidir. Nitekim yaratılış da bu
dengeden ibarettir. Sağlık da bu denge demektir. Şeriat ve hukuk da bu adalet ve
dengedir. Yoksa zıtları inkâr etmek veya aşırılıklarda bulunmak demek değildir. Evet,
diriliş de yeni bir varoluş da olacak olan dengeler manzumesidir. Maalesef bu denge
mucizesi, Hicri 48’de Emeviler eliyle bozuldu.
77/49. Ayet: “İşte o gün o mucizevi dengeyi bozanların, varlıkta ve hayatta adalet ve
güzellik yoktur, diyenlerin (yalanlayanların) vay haline!”
Nitekim 49 sene sonra yani Hicri 89’da Emevilerin saltanatı yıkıldı, dünyada da
ahirette de perişan oldular.
77/50. Ayet: “Artık bu Kur’an’ın mesajından sonra hangi bir söze (Hadise)
inanacaklardır?!”
(Hangi formül ve ideolojileri vardır?)
Bu ayeti iyi anlamak için üç önemli noktaya dikkat etmek gerekir:
A) Kur’an sistemi 4+1 şeklinde olduğu için ve diyalektik orta yol olduğundan
ölümsüzdür.
B) Hadis, yeni şey ve yeni söz demektir. Tarihte Hicri 50’li yıllarda ortaya çıkan
Hadisçiler, aklı, tevili (karineli yorumu) ve bilimi reddettikleri için İslam’ın dengesini
bozdular. Bugün de onların devamı olan Vahhabiler, El-Kaide ve IŞİD var; yine aynı
dengesizlik, yine bilimi, aklı ve haklı yorumu inkâr var. Hadis aynı zamanda,
Modernite ve 19. asırda ortaya çıkan Pozitivizm manasına da gelir, özellikle çağdaş
Arapçada…. Modernite ve Pozitivizm, dengeyi bozdukları için kötü oluyorlar. Yoksa
özünde kötü değiller. Muhaddisler de çok dindarlar, kötü değiller; ama bilimi, yorumu
ve aklı dışladıkları için çok sakatlıklara sebep oluyorlar. Altı yaşında kızlarını
evlendirmek gibi ve daha yüzlercesi.
C) Bu ayet 19 harftir. Hz. Muhammed’in en büyük mucizesi olan Kur’an’a bakar.
Dengeyi emreden 48. ayet ise, 23 harftir. Onun yirmi üç sene süren peygamberlik
hayatının dengeden ibaret olduğunu bildirir.
Son Bir Not: Bu Mürselat Suresi, evrensel diyalektiğe ve bunun yapısında olan
birliğe ve bunu yöneten kaos yasasına baktırır. Kâinat, özellikle sonsuz bilgi-işlem
içeren hayat ve ekoloji, yazılım tarzında olduğu için hiçbir şey onda kaybolmaz. Her
ruh yeniden bedenlenir. Diğer bilgi-işlem sahibi olan bütün canlılar da dirileceklerdir.
Surenin başında beş ayetle vurgulanan kaos matematiği ise, bu formülün yani
sonsuzda bir ihtimal ama her zaman işleyen yasasını ispat ediyor. (En’am, 38) Evet,
sonsuzda, yazılımla her şey olur. Hem de bu surenin kelime seçiminin bildirdiği
üzere, nedenselliği ve bilimselliği hiç ıskalamadan.
“Bütün Peygamberlerin dillendirdiği en üstün değer” La-ilahe illallah’tır. (Hz.
Muhammed).
Bu ise, Ontolojik ve Hermenötik olarak soyutuyla-somutuyla varlığın birliğini ve
varlığın sonsuzluğunu dillendirmek ve ona göre yaşamak demektir.
Demek Cumhurbaşkanının dillendirdiği Şeriat ve eğitim, İslami ve bilimsel bir sistem
değildir. Orta Çağın spekülatif hukuk anlayışıdır. Varlığı ve insanı Fizik, Kimya ve
Biyoloji olarak anlayıp aydınlanmaktan çok uzak, çoğu hurafe olan şeylerdir.
Dördüncü Madde: Allah dinleri göndermiştir. Ve bunu akıl ve ilimle anlayacaksınız
demiş. Evet, Kur’an, tam 250 yerde akla, bilime ve düşünceye davet ediyor. Tevrat ve
İncil de öyledirler. Fakat Kilise aşırı gidince aklı ve bilimi reddetti. Avrupa bin yıl
karanlık ve fakirlik çekti. Nihayet Rönesans geldi. Ama İslam’ın öngördüğü dengeyi
tam 300 yıl sonra bulabildiler. O da tam değil. Rönesans 300 yıl sonra Aydınlanmaya
dönüştü. Yani Fizik Kimya ve Biyoloji olarak kâinatın izahını yapar oldular. Ama
aydınlananların çoğu dengeyi bulamadı; kuru materyalist olup sonra Komünist oldu.
Fakat 1800’li yıllarda Immanuel Kant geldi, Kiliseyi ve Kitabı Mukaddes'i bir kenara
koydu; insanlık ve devlet için, bilimler yanında metafizik ve ahlak da gereklidir, dedi.
Böylelikle Hür Avrupa’yı oluşturdu. Ama Hür Avrupa’nın asıl kuruluşu ta 2. Dünya
Savaşından sonra olabildi.
Beşinci Madde: Türkiye’de de M. Kemal Paşa, yeni çağdaş bir cumhuriyet kurdu.
Mustafa Kemal Paşa tam Batıcı idi. Hür Avrupa’yı esas aldı. Zaten Lozan’da bir daha
Osmanlı gibi bir devlet olmayacaklarına kuvvetli söz verdiler. Nitekim Şeriat bir
kenara bırakıldı, Diyanet, İslam ahlak ve ibadetlerinden sorumlu kurum diye
Anayasaya geçirildi. Cumhuriyetin iki hedefi vardı. Bilimsel gelişme ve çağdaş
medeniyet seviyesinin üstünü tutturabilme.
Fakat maalesef gerek Kitabı Mukaddes'in ve gerek Kur’an’ın, bilimlerle zahiren
çelişen on bin meselesi var olduğundan ve eğitim tek taraflı kaldığından hem Avrupa
hem Türkiye çok bunalımlar yaşadı. Dinsizlik, ideoloji haline geldi. Bilim ve Sanayisini
kuran medeni bir nesil yetişeceğine, solcu, yıkıcı, komünist bir nesil yetişti. Bizde,
Avrupa’yı ayakta tutan Hümanist ve bilimsel değerler olmayınca da Türkiye iki kutuplu
bir yapı haline geldi.
Cumhurbaşkanı, bu iki kutupluluğu alevlendireceğine Diyanete emretsin, o on bin
meselede dinle bilimi barıştırsın. Çağdaş medeniyet üstüne çıkmış dindar bir
medeniyet inşa edelim. Bu kardeşiniz bunların çoğunu yazıp yayınladı. Diyanet sahip
çıksın. Evet biliyorum, dini değerleri gericilik olarak anlayan ve dayatanlar olduğu gibi
Kemalistlerin çoğu da yüzeyseldirler ve M. Kemal'in ideallerinden çok uzaktalar.
Altıncı Madde: Cumhurbaşkanı sürekli olarak, beka sorunundan söz ediyor. Bayrak-
ezan gibi manevi değerler kaybolacak diye halkı korkutuyor. Ben sürekli ilim ve
yazmakla meşgul olduğum için siyasete vakit ayıramadım. Fakat kesinkes diyebilirim
ki: Bir iki marjinal küçük parti istisna edilse, bize lazım olan değerlerin korunmasında
bütün partiler eşittirler. Hatta muhalefetin yüzde sekseni, İktidardakilerden çok daha
inançlıdır. Ve derim ki: Dinin, siyasi propagandaya asla ihtiyacı yoktur. Hatta
kesinkes diyebilirim ki: Bu korkutmak dini siyasete alet etmektir ve dinsizlikten daha
çok dine zarar veriyor.
Yedinci Madde: 1918’de bir kısım siyasal İslamcılar tarafından, İttihad-Terakki dinsiz
ve masondurlar. Abdülhamid şeriat ve İslam’ı temsil ediyor. Sen nasıl onu bırakıp
İttihatçıları savunursun diye Said Nursi’ye bir hücum yapılır. O, cevaben: Enver Paşa
ve Said Halim Paşa gibi ileri gelen İttihatçılar Abdülhamit’ten çok daha dindarlar.
Siyasal İslamcılar, Enver ve Said Halim Paşalar gibileri Venizelos’la bir tuttukları için
ahlaksız, vicdansız ve seviyesizdirler.
Sultan Abdülhamid otuz senedir dini siyasete alet etmekle asıl suçlu ve zararlı odur,
mealinde bir cevabı Sünuhat kitabında yayınlamıştır. Çok ilginçtir ki: 1957'de kurulan
İslam Birliği Partisi (şimdi de AKP) zaman ve zemin tam hazır olmadığı için dini
siyasete alet etmek zorunda kalacaktır, bu ise dine en büyük zarardır, deyip onlar
yerine Demokrat Partiye oy vermiştir.
Sekizinci Madde: İttihatçılar son derece inançlı ve aydın idiler. Hepsi de okumuş ve
Avrupa’yı görmüşler idi. Fakat Abdülhamid kırk sene boyunca onları takibe alıp
onlara çeşitli şekillerde şiddet uyguladığından ve onları masonluk ve dinsizlikle
suçladığından, 1. Dünya Savaşında 2,5 milyon şehit verdikten sonra kalanlar kimi
yurtdışına kaçtı, kimi de dini bıraktı.
İttihatçıların kötü akıbetinin şu dört sebebi oldu: A) 1. Dünya Savaşının yıkımı. B)
Bütün Osmanlı milletlerini konfederasyon olarak yönetmek yerine, yönetim ve kilit
yetkiler, ırkçı Türkçülerin eline geçti. C) Altyapı tam hazır olmadığından, Meşrutiyeti
tam uygulayamadılar. D) İngilizlerin fitnesine ve ajanlarına dayanamadılar. Evet,
İngilizler, Osmanlı ile rekabet halinde idiler. Onu batırmak için ellerinden gelen her
şeyi yaptılar. Çok ilginçtir ki: Bugün bile ABD ile gizliden gizliye rekabet etmeye
çalışıyorlar. Nitekim o dönemde hem Padişah ile hem Kuvayı Milliye ile teşrik-i mesai
yapabiliyorlardı. Hem de İngiliz Muhipleri Cemiyetini yönetiyorlardı. Evet, bir tek
mermi bile Kuvayı Milliye’ye atmadan Misak-ı Milli sınırlarından çekilip gittiler.
Dokuzuncu Madde: Sayın Cumhurbaşkanı istediğim ölçülerde değilse de taassup
tarzında kuvvetli bir imanı var olduğundan inancına saygı duyuyorum. Zaten kendisi
de Rize’de, ben beklenilen zatım dedi. Madem kendisini böyle bir zat biliyor.
Türkiye’nin her birisi asla baş edilemeyecek şu beş büyük sorununa çözüm getirsin:
1) Türkiye nüfusu, evet, okuma yazma olarak iyi bir oran yakalamıştır. Ama yüzde
altmış-yetmiş, okuduğundan hiçbir şey anlamıyor. Silaha yatırım yerine, eğitimde bir
devrim yapsın. Çünkü bizim silahta Batıyı geçmemiz, muhaldir. Silah yerine AB’ye
katılmamız için çalışsın. Ak Partinin ilk döneminde olduğu gibi.
2) Nüfusumuz iyi beslenemiyor. Gelir adaleti çok bozuk. Bunu giderecek sosyo-
ekonomik programlar yürütsün. Silah yerine ziraata yatırım yapsın. Ama maalesef
tam tersi işler yapılıyor.
3) Diyanetin üst kadroları, başta Fizik, Kimya, Biyoloji ve Yazılım olmak üzere, din
ilimlerine önem verdikleri kadar fenlere önem versinler; Din-Bilim barışını, değil
sadece Türkiye’de belki bütün dünyada gerçekleştirsinler.
4) Dünyada elli milyon Kürt var. BM ile anlaşılsın; hepsini Türkiye’ye katsın. Kürt
kültür ve diline özgürlük versin. Yoksa adam öldürmekle sorunlar asla çözülmez.
Sürekli olarak bu elli milyon, terör üretecektir.
5) 86 milyon insanımızı, ilerici-gerici, inanıyor-inanmıyor, sağcı-solcu, dindar-dinsiz,
Kürt-Türk, Alevi-Sünni diye bölmesin. Bu, Cumhurbaşkanı olmanın da en birinci
görevidir. Ama maalesef, dar partililik anlayışında boğuluyor. Ve tam aksini yapıyor.
Evet, başta bu iki duygu olmak üzere RTE onlarca çelişkiler yaşıyor; millete faydalı iş
üretemiyor. Bence 26 sene iktidar artık yeter. İşi, Ali Babacan gibi genç beyinlere
bırakmalı. Yoksa çelişkiler içinde boğulup gidecektir.
Bahaeddin Sağlam
