Büyük Adam kimdir? Büyük Adamın tarifi nedir? İsimleri büyük olanlar gerçekten büyük
mü? Büyük adam nasıl olunur? Ne ve nasıl yapmışlar da büyük adam olmuşlar? Büyük adam
ile ilgili cevabını aradığım -önemli bulduğum- sorular bunlar. Elbette bunlara başka sorularda
eklenebilir.
Birçok ülkeye ziyaretimde “büyük adam” arayışının onlarda da olduğunu gördüm. Farklı
ülkeler de doğal mekânlara ve insan eli ile yapılmış eserlere önemli işler başarmış insanların
isimlerini verme geleneği vardı. Bunları gördüğümde ben aynı soruları hep sordum.
Konunun daha iyi anlaşılması için bir anımı aktaracağım:
Bir seyahatimde Sırbistan’ın başkenti Belgrat’a gitmiştim. Sırbistan’ın başkenti Belgrat
yakınlarındaki havaalanının isminin “Nikola Tesla Havalimanı” olması bilet alırken dikkatimi
çekti. Seyahat öncesi bu ismi araştırmaya başladım…
Nikola Tesla için de ben aynı soruları hep sordum. Gelin Tesla’ya yakından bir bakalım.
Mucit
Nikola Tesla (1856-1943) mucit, elektrik mühendisi, makine mühendisi ve fütürist.
Günümüzde alternatif akım elektrik kaynağı sistemine verdiği katkılarla
tanınmaktadır. Tesla1870 yılında liseye Higher Real Gymnasium'da başladı:
Kafasında integral hesabı yapabildiğinde öğretmenleri onun hile yaptığına inanıyordu. Dört
yıllık eğitimini üç yılda tamamladı ve 1873'te mezun oldu. 1875 yılında Graz Teknoloji
Üniversitesi’nde eğitim aldı. Bu üniversite 1585'te Arşidük II. Charles tarafından kurulmuş
Avusturya'nın ikinci en eski üniversitesidir.
Seyahat öncesi özgeçmişini okuduğum bu bilim insanının özgeçmişi oldukça ilgimi çekti.
Belgrat’ta Nikola Tesla adına bir müzenin olduğunu öğrendim. Seyhat planımda bu müzesinin
ziyaretini de ekledim. Belgrat günlerinin birinde çok erken saatte müzeye gittim. Saat
10.00’da açılacaktı. Hava çok soğuktu ama yine de bu önemli kişiye ait müzeyi ziyaret etmek
istiyordum. Sonuçta müzeyi gezebildim. Tesla’nın yaptığı çalışmalar modellerle (replika)
anlatılmaktaydı müzede.
Nikola Tesla, Mors koduyla sınırlı olan büyük endüstrinin geleceğine ait, uzak görüşünü
açıklayan broşürünü yayınlamış (1904). Broşürde, telgraf, telefon, haber yayını, borsa
görüşmeleri, deniz ve hava trafiğine yardım, eğlence ve müzik yayını, saat ayarı, resimli
telgraf, telefoto ve teleks hizmetleri ile Nikola Tesla'nın sonradan oluşumunu gördüğü radyo
anlatılıyordu. Bu broşür, Nikola Tesla'nın kahin olduğuna herkesi inandırdı. O yüksek bir
öngörüye sahip gelecek tahmincisiydi (fütürist). 1898 yılında ilk defa uzaktan kumanda ile
yönetim sistemini bir araca uygulamıştır. Kablosuz elektrik enerjisi dağıtımı konusundaki
fikirler sürdü. O, 1884 yılında vatandaşı olacağı Amerika Birleşik Devletleri'ne göç etti. Bu
örnek bile 20. Yüzyılda ABD’nin süper güç olmasında büyük beyinlere kapısını açmasının
katkısını gösteriyor.
Tesla, alanında Büyük Adam sıfatını -özel hayatında sorunlar olsa da- hak ediyor. O yüzde
farklı ülkeler/milletler Tesla’nın kendilerinden olduğu iddiasındalar.
Bizde (Türkiye’de) de elbette örnekler vardır. Ama bizde tanıtımlar, bir yerlere konulan
isimlendirmeler çok özenli değildir. Belki ufak tefek abartılarda vardır. Her şeyden öte bunlar
katkıları (sınırlıda olsa) ile yeterince tanıtılmaz.
Yaşadığım bir gözlemi sizlerle paylaşmam konuyu daha anlaşılır kılabilir.
Kim
Zaman zaman üniversite öğrencilerine bazı büyük isimleri sormaktayım. “Yedi Güzel Adam
Müzesi” açıldığını duyunca 50 kişilik öğrenci grubuna Yedi Güzel Adamın yedisinin
isimlerini bilenler el kaldırsın diye sordum. Aldığım cevap sıfırdı? Bir tanesini bilen var mı
dediğimde 12 isim el kaldırdı. O zaman soruyu bu yedi güzel insanın özgeçmişini okuyan var
mı dedim? 4 kişi el kaldırdı. Bunlara tek tek anlatmasını istedim. Aldığım tek kelimelik
cevaplar şair oldu…
Sonra bir gün bu müzeye gittim. Kapıdaki görevliye, bunlar kim diye sordum? Bilemedi,
sayamadı?
Bir toplum büyük adamın kim olduğunu bilmez tanımlamaz/tanıtmaz ise makus talihini
yenemez
Son söz: Kılavuzun kadar yol alırsın.
