Gazze’de, Lübnan’da, Doğu Türkistan’da velhasıl kardeş ve inanç birliği olan coğrafyalarda
yapılan zulümleri gördükçe üzülüyor ve beşerî sermaye sorunu olduğu düşüncesine
kapılıyorum. Bu vehim mi ya da bir gerçeklik mi?
Önceki yazımda da insan gelişmesi ve yeterlilik konusuna dikkat çekmiştim. Konunun
önemini şu cümle yeterince açıklayabilir: “Yeterlilik düzeyleri olmanız ve olmanızı
istediğiniz yer arasında köprü kurmanızı sağlar.”
Birey ve toplum olarak neredeyiz ve nerede olmak istiyoruz? Bu soruya önceki birkaç yazı ile
cevap vermeye çalışacağım. Bu yazıda acaba insanımız yeterince yetiştirilebiliyor mu
(gelişmiş mi) sorusuna cevap arayalım.
Bunun için şahsi gözlem değil uluslararası verilerden yararlanmak doğru bir yaklaşım olabilir.
Veriler
Birçok düşünce insanı “A kalite insan” yetiştirilmesine dikkat çekmiştir. Bu kalitede beşeri
olmadan herhangi bir mücadeleyi kazanmak mümkün gözükmemektedir.
Peki soru şu: Türk insanının (T.C. Anayasasına göre Türkiye’de yaşayan tüm insanlar) yetkin
ve becerileri ne durumda? Bunun cevabı ulusal ve uluslar arasın değerlendirme raporlarında
bulunabilir.
Bu raporlar arasında üçünü zikretmek mümkün: Uluslararası Öğrenci Değerlendirme
Programı (PISA), Uluslararası Matematik ve Fen Eğilimleri Araştırması (TIMSS),
Uluslararası Yetişkin Becerilerinin Ölçülmesi Programı’nın (PIAAC).
PISA sonuçlarına göre, “Türkiye’de matematik alanında öğrencilerin %61,3’ü, fen alanında
%75,3’ü ve okuma becerileri alanında %70,7’si asgari performans düzeyine ulaşmıştır. Üst
performans (A Kalite denebilir) düzeyindeki öğrenci oranları ise matematik alanında %5,4,
fen alanında %4, okuma becerileri alanında %1,9’dur. Okuma becerileri alanında üst
performans düzeyindeki öğrenci oranının diğer alanlara kıyasla düşük olması dikkat
çekmektedir (PİSA 2022 Raporu, S: 13-14)
Türkiye’deki yetişkinler, Yetişkin Becerileri Araştırmasına katılan diğer OECD ülkeleri ile
kıyaslandığında değerlendirme yapılan her üç alanda da (sözel beceriler, sayısal beceriler ve
teknoloji zengin ortamda problem çözme becerileri) ortalamanın altında performans
göstermişlerdir.
Yetişkin
PIAAC’da yeterlilikler belirli düzeylere bölünerek 500 puan ölçeğinde tanımlanmıştır. Her
düzey kişinin belirli bir puan düzeyinde ne yapabildiğini özetlemektedir. Sözel ve sayısal
yeterlilikler için 6 düzey belirlenmiştir.
Yetişkinlerin sadece %0,5 civarındaki kısmı sözel becerilerde en yüksek iki düzeyde (Düzey 4
veya 5) yeterlik göstermişlerdir. Türkiye’deki yetişkinler sözel becerilerde 227 puan ile
OECD ortalaması olan 268 puanın oldukça altında performans göstermişlerdir. Türkiye
araştırmaya katılan ülkeler ve ekonomiler arasında sözel becerilerde sondan üçüncü sırada yer
almıştır.
Bu ölçümlerde sözelde üst düzey için şu yetkinlikler beklenilmekte:
Anlamı
-“Bu düzeydeki (Düzey 4-326 (dâhil) – 376 (hariç) puan ) görevler genellikle cevaplayıcının
karmaşık veya uzun metinlerdeki bilgileri birleştirmek, yorumlamak veya sentezlemek
amacıyla çok aşamalı işlemler yapmasını gerektirir. Görevlerin çoğu, kolayca göze
çarpmayan bulgu iddialarının veya ikna edici söylem ilişkilerinin yorumlanması veya
değerlendirilmesi amacıyla metinde yer alan belirli, merkezi olmayan bir veya birden fazla
görüşün tanımlanmasını ve anlaşılmasını gerektirir.”
-“Düzey 5: 376 puan ve üzeri: Bu düzeyde, görevler cevaplayıcının çok sayıda ağır metinden
bilgi bulmasını ve bu bilgileri bir araya getirmesini; benzer ve karşıt görüşlerden veya bakış
açılarından sentezler oluşturmasını veya argümanlara dayalı bulguları değerlendirmesini
gerektirebilir. Görevler genellikle cevaplayıcının kolayca göze çarpmayan, edebi ipuçlarının
farkında olmalarını ve ileri düzeyde çıkarımlar yapmalarını veya uzmanlaşmış arka plan
bilgilerine sahip olmalarını gerektirir.”
Konuşulanı ve okuduğu metni anlamayan, öğrendiğini sentezlemeyen insan sermayesi (!) ile
ekonomik, teknolojik, bilimsel vs hangi savaş kazanılır?
Cevap bölgedeki güncel gelişmelerde yeterince açık değilmi?
Son söz: Kem alat ile kemalat olmaz.
